Pobyt i zatrudnienie cudzoziemców w Polsce. Rozwiązania wynikające z ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy

Książka stanowi omówienie zasad związanych z zatrudnianiem cudzoziemców, będących konsekwencją prawa, które weszło w życie celem uregulowania nadzwyczajnej sytuacji migracyjnej – ucieczki z terytorium Ukrainy milionów osób.

Dnia 24.2.2022 r. armia Federacji Rosyjskiej rozpoczęła zmasowany atak na tereny Ukrainy. Spowodowało to masowy napływ ludności cywilnej na terytorium RP. Mocą Decyzji Wykonawczej Rady (UE) 2022/382 z 4.3.2022 r. stwierdzającej istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkującej wprowadzeniem tymczasowej ochrony, obywatele Ukrainy korzystają ze statusu, który uławia im funkcjonowanie, między innymi w obszarze rynku pracy, jako osobom posiadającym ochronę tymczasową.

Polska ustawa z 12.3.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583 ze zm.), tzw. specustawa, dokonała podziału osób, które korzystają z przyznanej prawem polskim na podstawie decyzji Rady UE ochrony czasowej, na osoby objęte specustawą i osoby wyłączone spod jej regulacji. Osoby objęte specustawą korzystają ze specjalnych ułatwień w dostępie do rynku pracy i legalizacji pobytu. Z ułatwień tych, w pewnym zakresie, mogą korzystać również osoby nieobjęte decyzją Rady UE. Z powyższego wyłania się obraz co najmniej kilku grup cudzoziemców, których status został unormowany w odmienny sposób w odniesieniu do sytuacji na rynku pracy.

Osoby te w przeważającej większości przybywają na terytorium RP, gdzie obejmowane są nową regulacją prawną. Z uwagi na skalę zjawiska prezentowana w publikacji tematyka jest istotna dla wszystkich polskich pracodawców. Nie ulega wątpliwości, że przyjdzie im się zmierzyć z wyzwaniem, jakim jest zatrudnianie uciekinierów z Ukrainy. Warto przy tym zauważyć, że nawet ci pracodawcy, którzy wcześniej zatrudniali cudzoziemców, stają przed zupełnie nowymi wyzwaniami. Możliwość zatrudniania takich osób musi być w tych szczególnych okolicznościach maksymalnie odformalizowana, czemu naprzeciw wychodzi polski ustawodawca. Zatem tym, co sprawia pracodawcom rzeczywiste trudności w aktualnej sytuacji, nie są zawiłe przepisy prawne dotyczące samej procedury zatrudniania uchodźców z Ukrainy. Problematyczne jest określanie zakresu podmiotowego osób, do których można stosować poszczególne mechanizmy. Ustawa z 12.3.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa usankcjonowała występowanie trzech grup uciekinierów z Ukrainy, których status jest uregulowany odmiennie. Są to:

• osoby objęte decyzją Rady UE, ale nieobjęte specustawą,
• osoby objęte decyzją Rady UE i objęte specustawą,
• osoby nieobjęte decyzją Rady UE, ale objęte specustawą.

Osoby te korzystają z różnych mechanizmów prawnych, dotyczących możliwości świadczenia pracy na polskim rynku pracy, a określenie dokładnych zakresów podmiotowych poszczególnych grup, będące wyznacznikiem ich statusu prawnego, nie jest łatwe.

W książce omówiono ponadto wprowadzone specustawą zmiany dotyczące zatrudniania pomocników rolników oraz skutki konieczności realizacji obowiązku mobilizacji na stosunki zatrudnienia. Zagadnienie to jest istotne z punktu widzenia skali zatrudniania obywateli Ukrainy, którzy byli aktywni na polskim rynku pracy i zdecydowali się wrócić do Ukrainy po 24.2.2022 r.

Istotną częścią książki są również zagadnienia związane z aspektami podatkowymi wynikające ze specustawy. Prawidłowe zakwalifikowanie poniesionych kosztów związanych z działaniami podejmowanymi na skutek wojny w Ukrainie ma kolosalnie ważne znaczenie dla licznego grona przedsiębiorców.

Książka obejmuje tematykę:

• zakresu podmiotowego decyzji Rady UE z 4.3.2022 r.,
• skutków decyzji Rady UE z 4.3.2022 r. w zakresie prawa do pracy,
• zakresu podmiotowego specustawy,
• skutków specustawy w zakresie prawa do pracy,
• procedur zatrudniania obywateli Ukrainy kwalifikujących się do poszczególnych grup (osoby objęte decyzją Rady UE, ale nieobjęte specustawą; osoby objęte decyzją Rady UE i objęte specustawą; osoby nieobjęte decyzją Rady UE, ale objęte specustawą),
• rozliczeń podatkowych unormowanych w specustawie,
• skutków realizacji obowiązku mobilizacji przez obywateli Ukrainy na stosunki zatrudnienia,
• szczególnych rozwiązań związanych z możliwością powierzania pracy pomocnikom rolników, unormowanych w specustawie.

Najważniejsze zalety publikacji:

• szerokie omówienie sytuacji prawnej poszczególnych grup obywateli Ukrainy na polskim rynku pracy,
• przedstawienie zasad stosowania nowych regulacji prawnych do obywateli Ukrainy, którzy przebywali w Polsce przed 24.2.2022 r.,
• liczne przykłady obrazujące poszczególne zagadnienia,
• wiele przeanalizowanych stanów faktycznych,
• szczegółowe omówienie skutków podatkowych wynikających ze specustawy.

W książce Czytelnik znajdzie odpowiedzi na wiele bardzo praktycznych pytań związanych z zatrudnianiem cudzoziemców, m.in.:

• Jakie skutki w zakresie prawa do pracy i możliwości zatrudniania cudzoziemców wynikają z decyzji Rady UE z 4.3.2022 r.?
• Czy wszystkie osoby, które wjechały do Polski z Ukrainy od 24.2.2022 r. są objęte przepisami specustawy, a jeśli nie – jaki jest ich status pobytowy i status na rynku pracy?
• Jakie są zasady zatrudniania obywateli Ukrainy, którzy przebywali w Polsce przed 24.2.2022 r.?
• Jakie są zasady zatrudniania pomocników rolnika, wynikające ze specustawy?
• Czy wszyscy obywatele Ukrainy korzystają ze wszystkich mechanizmów wynikających ze specustawy, a jeśli nie, to z których mogą korzystać?
• Czy obywatele Ukrainy, którzy przyjechali do Polski przez granicę ze Słowacją, są objęci przepisami specustawy?
• Czy można kontynuować stosunek zatrudnienia z pracownikiem walczącym w Ukrainie?
• Jakie konsekwencje ponosi pracodawca w przypadku niewypełnienia przez pracownika będącego obywatelem Ukrainy obowiązku mobilizacji?
• Czy można nadal zatrudniać obywateli Ukrainy na podstawie oświadczenia i zezwolenia?
• Jakie skutki podatkowe dla przedsiębiorców wprowadza specustawa?
• Czy pierwszeństwo w stosowaniu względem pobytu cudzoziemców mają przepisy covidowe, czy specustawa?
• W jaki sposób zatrudnić obywatela Ukrainy, który nie ma żadnych dokumentów potwierdzających tożsamość, i nie ma jeszcze nadanego numeru PESEL?