Klasyfikacja budżetowa

Szczegółowe omówienie klasyfikacji budżetowej wraz ze zmianami z lipca 2024 r.

Książka szczegółowo omawia konsekwencje opublikowania nowelizacji klasyfikacji budżetowej z 15.7.2024 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 1096). Większość zmian, które wprowadza ta nowelizacja, weszła w życie 24.7.2024 r. z mocą obowiązującą od 1.1.2024 r., a część zmian będzie miała zastosowanie po raz pierwszy do planowania i wykonania budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego na 2025 r.). Termin na dostosowanie uchwał budżetowych do tych zmian minął 24.10.2024 r.

Publikacja ta wyjaśnia zasady i reguły klasyfikacji (w tym w zakresie SMUP). Uwzględnia najnowsze orzecznictwo RIO oraz wyjaśnienia MF. Zawiera zbiór ponad 400 aktualnych odpowiedzi na pytania (w tym dotyczące ostatniej nowelizacji klasyfikacji w połączeniu ze zmianami w planowaniu przestrzennym i innymi zmianami w finansach publicznych). Wskazuje, jakie wydatki są niedozwolone przez regulacje prawne (a w konsekwencji nie podlegają one ujmowaniu w podziałkach klasyfikacji). Rozpracowuje skomplikowane montaże finansowe (wraz z różnorodnym sposobem klasyfikacji). Przedstawia zaktualizowany tekst rozporządzenia w sprawie klasyfikacji budżetowej z przypisami informującymi, kiedy konkretna zmiana wchodzi w życie.

Zmiany dla jednostek samorządowych są bardzo obszerne, m.in.:

• utworzono nowe rozdziały przeznaczone do klasyfikacji nakładów na nowe placówki kształcenia dorosłych i świadczenia wspierające oraz na środki przeznaczone na aktywizację rodziców finansowane z budżetu państwa;
• w dziale 852 „Pomoc społeczna" zmieniona została nazwa rozdziału 85205 „Zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie" na nazwę "Zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej" oraz zmieniono objaśnienia do tego rozdziału;
• zmieniono zakres dochodów obejmowanych § 062 „Wpływy z opłat za zezwolenia, akredytacje oraz opłaty ewidencyjne, w tym opłaty za częstotliwości" w załączniku dochodowym Nr 3 do rozporządzenia w sprawie klasyfikacji budżetowej - do objaśnień dodano, że paragraf ten obejmuje również opłaty za zajęcie pasa drogowego, na skutek czego dochody zarządów dróg za zajęcie pasa drogowego nie będą klasyfikowane, jak do tej pory w § 069 „Wpływy z różnych opłat", ale będą ujmowane § 062;
• utworzono paragrafy § 487 i § 640 dla klasyfikacji wydatków JST na darowizny, obejmujące w szczególności przekazywane z budżetu JST darowizny dla państwowych szkół artystycznych;
• utworzono nowe paragrafy wydatków przeznaczone na środki Funduszu Polski Ład i Funduszu Inwestycji Lokalnych, których beneficjentami są jednostki zaliczane i niezaliczane do sektora finansów publicznych (§ 673, § 674, § 675 i § 676);
• dodano nowy § 954 „Przelewy dokonane z lokat z lat ubiegłych" dla równoważących deficyt budżetu JST przelewów z lokat z lat ubiegłych;
• dodano nowy § 312 „Dodatkowe roczne świadczenie pieniężne oraz kolejne dodatkowe roczne świadczenie pieniężne dla emerytów i rencistów", który będzie się ujmować środki na wypłaty tzw. trzynastej i czternastej emerytury;
• zmieniono nazwę paragrafów: 285, 610, 637, 668;
• zmieniono objaśnienia czwartej cyfry 7 załącznika Nr 3 i 4 do rozporządzenia w sprawie klasyfikacji budżetowej.

W części ogólnej (część I - znaczącą poszerzona w stosunku do poprzednich wydań tej publikacji - obecnie licząca ok. 200 stron) omawiamy m.in.:

• jakie są reguły doboru trzech rodzajów podziałek dla klasyfikacji konkretnego dochodu lub wydatku;
• jak posługiwać się rozdziałami z trzema cyframi działu i cyframi 95 o nazwie „Pozostała działalność" (często się zdarza, że jednostki w miejsce rozdziału właściwego dla klasyfikacji dochodu lub wydatku nadużywają jego stosowania, co grozi zakwestionowaniem ich stosowania przez organy kontroli);
• jakie są inne niż SMUP reguły interpretacji przez JST nazw poszczególnych rozdziałów klasyfikacji budżetowej;
• jaka jest praktyka i legalność stosowania czteropoziomowej klasyfikacji wydatków;
• jakie są zasady doboru właściwego rozdziału dla lokalizacji w nim określonego paragrafu dochodu lub wydatku;
• jak w praktyce stosować i interpretować 3 reguły doboru rozdziału w układzie SMUP;
• czy można reguły SMUP stosować dosłownie, jeśliby znaczenie rozdziału klasyfikacji według takiej reguły pozostawało w kolizji ze znaczeniem podziałki rozdziałowej z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o finansach publicznych;
• jakie są zasady doboru podziałek rozdziałów dla dochodów i wydatków z tytułu realizacji zadań ze znowelizowanej w 2023 r. ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym;
• w jakim rozdziale zabezpieczyć środki na pokrycie kosztów opracowania materiałów do planu ogólnego gminy wymaganego do uchwalenia do 1.1.2026 r. oraz jak uzasadnić dobór rozdziałów właściwych dla zaplanowania wydatków z tytułu opracowania pozostałych rodzajów aktów planowania przestrzennego;
• jak klasyfikować niestanowiące dotacji wydatki na świadczenia nieekwiwalentne z tytułu darowizn, wsparcia, pomocy oraz z tytułu wypłaty nagród w zależności od tytułu prawnego ich udzielania (np. pomoc finansowana na rzecz wspólnot terytorialnych innych państw, pomoc bieżąca i inwestycyjna) dla jednostek zarządzających infrastrukturą drogową lub kolejową;
• kiedy nagrodę z przyrzeczenia publicznego klasyfikować do § 419 „Nagrody konkursowe", a kiedy do § 304 „Nagrody o charakterze szczególnym niezaliczone do wynagrodzeń";
• jakie są granice prawne swobody JST i JSFP do ustanawiania nagród przez posłużenie się przepisami o przyrzeczeniu publicznym z art. 919–921 KC;
• jak klasyfikować dotacje na rzecz państwowych i samorządowych instytucji kultury, w tym dla instytucji kultury połączonych oraz instytucji prowadzących dopuszczoną statutem działalność pozakulturalną.

W części III „Omówienie zmian" wyjaśniamy m.in.:

• jak ustalić punkty „mapy drogowej" terminarza dostosowania budżetu danej JST do różnych terminów wejścia w życie nowelizacji klasyfikacji,
• jakie nowe podziałki klasyfikacji budżetowej będą miały zastosowanie do przygotowania uchwały budżetowej na 2025 r.,
• jakie są nowe paragrafy do ujmowania udzielonej przez JST pomocy finansowej (w tym darowizn) samorządom zagranicznym na wydatki inwestycyjne oraz od kiedy należy się nimi posługiwać,
• jakie wydatki ujmować w nowych paragrafach: 487 „Darowizny przekazane na realizację zadań bieżących" i 640 „Darowizny przekazane na realizację zadań inwestycyjnych",
• jak planować wydatki gminy na plan ogólny, wymagany do uchwalenia do 1.1.2026 r. oraz wydatki województwa na audyt krajobrazowy i plan zagospodarowania przestrzennego województwa,
• od kiedy dochody zarządców dróg z opłaty za zajęcie pasa drogowego należy klasyfikować do § 062 „Wpływy z opłat za zezwolenia, akredytacje oraz opłaty ewidencyjne, w tym opłaty za częstotliwości", a zarazem – zgodnie z pierwszą regułą SMUP – ujmować je w odpowiednim dla kategorii drogi publicznej rozdziałach 60015, 60016, 60013 60014 działu 600 „Transport i łączność",
• od kiedy można stosować nowy § 954 „Przelewy dokonane z lokat z lat ubiegłych" dla ujmowania przychodów z lokat, które przelane do banku w latach ubiegłych stanowiły rozchody budżetu (dotąd je klasyfikowano za pomocą § 955 „Przychody z tytułu innych rozliczeń krajowych".

W części II „Odpowiedzi na pytania" wyjaśniamy wiele nowych zagadnień, które nie były poruszane w poprzednich wydaniach książki, m.in.:

• czy wydatki na zakup rzeczy przeznaczonych na nagrody pocieszenia dla uczestników konkursu należy klasyfikować do § 419, czy do § 421;
• jak sfinansować i zaklasyfikować wydatki z funduszu sołeckiego na zadania OSP, w tym w zakresie kontaktów z jednostką pożarniczą wspólnoty terytorialnej (lokalnej) innego państwa;
• czy ujęcie przez jednostkę budżetową zadania inwestycyjnego usługi wymiany dźwigu osobowego na urządzenie dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych w § 605 jest właściwe;
• w jakim paragrafie ująć abonament RTV – § 430 czy § 443;
• z jakiego paragrafu należy sfinansować studia wyższe pracownika, jeżeli pracownik wstępnie zapłacił za studia, a następnie otrzymał zwrot poniesionych wydatków;
• w jakim paragrafie ujmować zaplanowane środki na dopłatę do czesnego za studia w ramach doskonalenia zawodowego nauczycieli – § 430 czy § 110;
• w jakim paragrafie ująć w wydatki z tytułu parkowania samochodu służbowego w trakcie delegacji;
• czy koszty konferencji powinny być płacone z § 455, czy z § 441;
• czy wydatki związane z zakupem biletów do kina, muzeum dla uczestników Klubu Senior+ należy zaklasyfikować w § 421, czy w § 430;
• w jakim paragrafie klasyfikacji budżetowej należy ujmować opłaty notarialne, jeśli nie dotyczą wydatków inwestycyjnych – § 430 czy § 443;
• w którym paragrafie klasyfikacji budżetowej należy ująć wydatek z tytułu opłaty za pełnomocnictwo pocztowe do odbioru korespondencji;
• w jakim paragrafie należy klasyfikować zakupione żetony służące do mycia samochodu służbowego przez pracownika;
• jak klasyfikować wydatki związane z udziałem reintegracji społecznej i zawodowej bezrobotnych w gminie;
• czy planowana usługa cateringowa może być zrealizowana z planu finansowego urzędu i w jakiej klasyfikacji budżetowej należałoby zaplanować wydatek; czy zlecenie określonej usługi cateringowej będzie wydatkiem gospodarnym i celowym;
• jak zaklasyfikować wpływ do budżetu gminy środków od spółki z o.o. tytułem zwrotu uprzednio przekazanych przez gminę do spółki środków pieniężnych na podwyższenie jej kapitału zakładowego, które nie doszło do skutku, gdyż sąd odmówił jego zarejestrowania;
• jak zaplanować wydatki na zadanie inwestycyjne gminy pn. „Budowa peronu stacji kolejki wąskotorowej" – czy właściwy będzie dział 600 rozdział 60095 § 605;
• jak ująć nadzór inwestorski związany z remontem nawierzchni dróg (parkingu) – § 4270 czy § 4300;
• jak zaklasyfikować odszkodowanie za wywłaszczenie gruntów;
• jak zaklasyfikować wydatek na ubezpieczenie OC samochodu wprowadzonego po raz pierwszy do ewidencji środków trwałych gminy – § 606 czy § 443;
• jak klasyfikować środki otrzymane z Rządowego Funduszu Rozwoju Mieszkalnictwa oraz z Funduszu Dopłat;
• jak klasyfikować grant otrzymany w konkursie Samorząd Przyjazny Energii;
• jak klasyfikować środki otrzymane z Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg w budżecie JST – § 635 czy § 629;
• jak ujmować wpłaty komornika potrącone w celu naprawienia wyrządzonej szkody (wygrany proces z byłą pracownicą oskarżoną o wyprowadzanie pieniędzy z gminnych kont bankowych);
• jak klasyfikować dochód za służebność przesyłu;
• jak ujmować karę za naruszenie obowiązku zawiadomienia o zbyciu pojazdu;
• jak zaklasyfikować zwrot od komornika – koszty klauzuli (postępowanie klauzulowe);
• jak klasyfikować wpływy z opłat za zezwolenia, akredytacje oraz opłaty ewidencyjne, w tym opłaty za częstotliwości;
• jaki paragraf stosować do opłat za zajecie pasa drogowego;
• jaki paragraf należy zastosować do zwrotu zaliczki alimentacyjnej – § 097 czy § 094;
• jak ujmować wpływ ze zwrotu nienależnie zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za bezrobotnych bez prawa do zasiłku;
• jak klasyfikować zwrot nadpłaty wynagrodzenia za rok ubiegły otrzymany w roku bieżącym;
• jak klasyfikować przychody z tytułu kary pieniężnej nałożonej na pracownika za wyrządzoną szkodę materialną;
• jak ujmować środki pieniężne z tytułu zbycia świadectw efektywności energetycznej;
• jak ujmować wydatki związane z emisją obligacji komunalnych;
• w jakich paragrafach należy wprowadzić do budżetu wyrównanie dotacji wraz z odsetkami (gmina w błędny sposób naliczyła w ubiegłym roku dotację podmiotową dla niepublicznej placówki oświatowej);
• czy OPS może zlecić organizację kolonii letnich w trybie konkursu ofert dla NGO; czy może mieć w planie finansowym § 236;
• jak zaklasyfikować w budżecie JST środki otrzymywane na realizację projektu związanego z utworzeniem branżowego centrum umiejętności;
• w jakim paragrafie dochodów wykazać pomoc finansową od innej gminy w związku z tragicznym zdarzeniem losowym;
• pracownik na podstawie art. 306 ust. 2 ustawy o obronie ojczyzny złożył wniosek o wypłatę odprawy w związku z pełnioną terytorialną służbą wojskową – w jakim paragrafie wydatków bieżących należy ująć ww. odprawę;
• OPS realizował wypłaty dodatków: węglowego, elektrycznego i dla gospodarstw domowych. W wyniku kontroli zakwestionowano część wydatków zaliczonych do kosztów obsługi tego zadania i nakazano ich zwrot do wojewody – jak ująć kwotę zwrotu w budżecie i kto powinien dokonać zwrotu: OPS czy Gmina (urząd);
• w jakim paragrafie klasyfikować wydatki ponoszone przez gminę na mocy porozumienia zawartego z Wodami Polskimi na dofinansowanie kosztów inwestycji rozbudowy zbiornika retencyjnego wraz z budową systemu rowów, prowadzonej na wodach będących własnością Skarbu Państwa przez Wody Polskie;
• w jakim paragrafie klasyfikować wydatki ponoszone przez JST na dofinansowanie projektu w ramach „Programu Uzupełniania Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej – Kolej+ do 2028 roku";
• jak ujmować wydatek z tytułu odszkodowania na rzecz pracownika z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia stosunku pracy;
• jak klasyfikować koszty nauczyciela współorganizującego;
• jak ujmować wydatki poniesione przez gminę w związku z opłacaniem czynszu i opłaty za odpady za uchodźcę z Ukrainy;
• jak klasyfikować wypłatę świadczeń rodzinnych, jednorazowego świadczenia 300 zł i świadczenia za zapewnienie zakwaterowania, dotyczących obywateli Ukrainy; czy środki przekazane z Funduszu Pomocy na edukację należy ująć w § 2100;
• jak ujmować zwrot środków na zadania oświatowe dotyczące uczniów z Ukrainy;
• z jaką klasyfikacją budżetową zaksięgować środki z Funduszu Pomocy na wyposażenie szkół w podręczniki, materiały edukacyjne i ćwiczeniowe dla uczniów obywateli Ukrainy;
• jak klasyfikować wydatki na zakup licencji SaaS, honorariów i umów o dzieło;
• w jakim rozdziale klasyfikować wydatki powiatu lub miasta na prawach powiatu z tytułu wynagradzania inspektorów nadzoru budowlanego oraz pracowników powiatowego ośrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej.

W książce tej przedstawiamy:

• omówienie zmian w zakresie klasyfikacji budżetowej wraz przedstawieniem konsekwencji wejścia w życie niektórych paragrafów z datą wsteczną;
• szczegółowy komentarz do poszczególnych paragrafów uwzględniający praktyczne problemy z ich stosowaniem;
• zbiór ponad 400 porad ekspertów z zakresu prawa finansów, w tym finansowych przepisów ustaw prawa administracyjnego doświadczonych w praktycznym doborze podziałek klasyfikacji dochodów, wydatków oraz przychodów i rozchodów;
• wyszczególnienie specyficznych zagadnień dla poszczególnych jednostek (pomoc społeczna, oświata, sport i kultura);
• wyjaśnienia wątpliwości na pograniczu paragrafów, np. co należy ujmować w § 427, a co w § 430; kiedy dane zdarzenie ujmować w § 605 i § 606 a kiedy w § 427; kiedy dane zdarzenie ujmować w § 421, § 424, § 426, a kiedy w § 430.
• analizy prawne problemów – dane zdarzenie powinno być ujmowane w różnych paragrafach (w tym powiązania między paragrafami);
• ujednoliconą wersję rozporządzenia w sprawie klasyfikacji budżetowej.

Dzięki tej publikacji dowiedzą się Państwo:

• jak stosować klasyfikację w sprawozdawczości i planowaniu budżetowym,
• jakie są powiązania klasyfikacji z ewidencją księgową,
• jakie są pułapki w klasyfikowaniu.

Książka ta jest skierowana głównie do osób zatrudnionych w służbach finansowych, ale powinna ona również spełnić oczekiwania innych grup zawodowych, w tym osób wykonujących typowe zawody prawnicze, jak radcowie prawni potwierdzający legalność opiniowanego budżetu lub innego dokumentu, w którym zastosowano klasyfikację.

Książka adresowana jest również do służb kontroli finansowej oceniających poprawność doboru podziałki klasyfikacyjnej zastosowanej przez praktykę finansową. Chcąc zakwestionować prawidłowość zastosowanej podziałki klasyfikacyjnej, powinno się to uzasadnić argumentami wynikającymi z budowy i struktury klasyfikacji.

Adresatem książki są także pracownicy organów administracji (w tym nadzoru nad samorządami) dokonujący urzędowej wykładni podziałek klasyfikacyjnych oraz osoby odpowiadające za przygotowanie nowelizacji, które uzupełniają lub korygują normy aktualnej klasyfikacji budżetowej.