Opłaty za przedszkola publiczne. Ustalanie opłat za wychowanie przedszkolne i wyżywienie oraz ich egzekucja

W dniu 1 stycznia 2018 r. weszła w życie ustawa o finansowaniu zadań oświatowych. Jednym z przedmiotów tej regulacji są opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego oraz wyżywienia w placówkach przedszkolnych. Zgodnie z art. 52 ust. 15 tej ustawy opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz opłaty za korzystanie z wyżywienia w takich placówkach stanowią niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym, o których mowa w art. 60 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Przepis ten definitywnie kończy wieloletnie spory co do charakteru prawnego tych opłat. W praktyce zdecydowana większość gmin traktowała te opłaty jako należności cywilnoprawne. Skutkowało to zawieraniem umów z rodzicami lub opiekunami, a w dalszej kolejności sądowym trybem ich dochodzenia. Jednoznaczne wskazanie w ustawie o finansowaniu zadań oświatowych administracyjnego charakteru tych opłat wymaga całkowitej zmiany całego procesu ich ustalania oraz egzekucji. Sprawy dotyczące omawianych opłat mają obecnie status sprawy administracyjnej, a zakres praw i obowiązków stron jest zupełnie odmienny od uwarunkowań dotyczących stosunków cywilnoprawnych. Celem publikacji jest wskazanie pracownikom, do zadań których należy gromadzenie dochodu z tego tytułu, trybu postępowania w procesie ustalania, pobierania i egzekucji wskazanych opłat.

W publikacji opisano otoczenie prawne niepodatkowych należności budżetowych. Zakres ten jest bardzo szeroki i obejmuje poza ustawą o finansowaniu zadań oświatowych oraz ustawą o finansach publicznych również Kodeks postępowania administracyjnego oraz dział III ustawy – Ordynacja podatkowa. Z uwagi na obszerność materii prawnej publikacja zawęża zakres tej regulacji do instytucji prawnych niezbędnych do prawidłowego procedowania zadania obejmującego obowiązek gromadzenia dochodów z tytułu opłat za korzystanie z wychowania oraz wyżywienia w placówkach przedszkolnych. Odnosząc się ogólnie do tej grupy dochodów, informacje zawarte w tej części książki pozwolą zainteresowanym rozwiązać incydentalne problemy, rodzące się przy okazji procesu ustalania należnych opłat, np. w zakresie udzielania ulg w ich spłacie.

Ponadto książka omawia szczegółowo proces ustalania omawianych opłat, a precyzyjnie rzecz ujmując, ich naliczania. Charakteryzują się one pomiędzy sobą znaczną odrębnością co do podstawy prawnej powstania obowiązku. Dlatego w publikacji w szczególny sposób omówiono istotę publicznoprawnych obowiązków o charakterze pieniężnym powstających z mocy prawa. W tej części autor odnosi się również do zagadnień budzących w praktyce najwięcej sporów i wątpliwości, tj. kwestii okresu oraz terminu wymagalności czy też zasadności odsetek od nieuregulowanych opłat. Obejmuje to również kwestie trybu postępowania i sposobów dokumentowania czynności, w toku ustalania poszczególnych należności placówek przedszkolnych.

W publikacji dokładnie opisano również postępowanie egzekucyjne w administracji, w kontekście czynności wierzyciela – od momentu powstania zaległości do jej wyegzekwowania lub innego jego zakończenia. Postępowanie to charakteryzuje znaczny formalizm, a przez to ściśle zakreślony jest zakres praw i obowiązków wierzyciela. Książka w tej części ma wskazać pracownikom poszczególne etapy postępowania wierzyciela z powstałymi zaległościami, a także terminami ich realizacji oraz obowiązującymi dokumentami i formularzami. Wskazuje czynności przedegzekucyjne, które może realizować upoważniony pracownik, sposób zainicjowania postępowania egzekucyjnego w administracji, a także obowiązki wierzyciela w toku wszczętej egzekucji. Szczególny nacisk położono na te instytucje, które powinny chronić go przed nieuzasadnionym nieprzystąpieniem organu do egzekucji lub jego umorzeniem, a także kosztami egzekucyjnymi. Opisano również przypadki uzasadniające czasowe lub definitywne wstrzymanie się pracowników z dochodzeniem należności z tytułu omawianych opłat, udzielaniem ulg w toku postępowania egzekucyjnego oraz sposobem postępowania w przypadku jej bezskuteczności.

W niniejszej książce Czytelnik znajdzie odpowiedź na m.in. następujące pytania:

• Jakie obowiązki ciążą na wierzycielach należności z tytułu opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego oraz wyżywienia w placówkach przedszkolnych?
• Jakie działania lub zaniechania pracowników urzędów gmin lub publicznych placówek wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, realizujących czynności obejmujące dochodzenie należnych opłat, stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych?
• Jakie przepisy regulują proces ustalania, pobierania i dochodzenia omawianych opłat?
• W jakim trybie załatwiać spory z rodzicami lub opiekunami dotyczące zasadności lub wysokości naliczonych opłat?
• W jakim terminie naliczane są opłaty i jaki jest termin ich wymagalności?
• Czy od zaległości z tytułu omawianych opłat naliczane są odsetki?
• Czy opłatę za korzystanie z wychowania przedszkolnego nalicza się za pełną godzinę korzystania z tego wychowania?
• W jakim terminie powinny być podjęte czynności wobec rodziców lub opiekunów zalegających z uregulowaniem opłat?
• Jakie czynności może, a do jakich jest zobligowany wierzyciel na etapie przedegzekucyjnym?
• Jak skutecznie wszcząć postępowanie egzekucyjne w administracji należności z tytułu omawianych opłat?
• Jak pozyskiwać informacje niezbędne do wszczęcia egzekucji?
• Jakie są prawa i obowiązki wierzyciela na etapie prowadzonej egzekucji?