Ożeż ty!, polszczyzno: Wątpliwości użytkowników języka, wyjaśnienia lingwistyczne

Ożeż ty!, polszczyzno: Wątpliwości użytkowników języka, wyjaśnienia lingwistyczne to niezwykle ciekawa pozycja książkowa (dla jednych naukową, o czym świadczą recenzja wydawnicza prof. Jana Miodka, przypisy, obfita bibliografia i odwoływanie się do literatury fachowej; dla innych popularnonaukowa ze względu na sposób i styl napisania oraz łatwość w odbiorze) pt. Ożeż ty!, polszczyzno. Wątpliwości użytkowników języka, wyjaśnienia lingwistyczne autorstwa dr. hab. Macieja Malinowskiego, krakowianina, pracownika naukowego, wielkiego popularyzatora polszczyzny.

Zwraca uwagę nie tylko sama zawartość merytoryczna publikacji, obejmująca najistotniejsze problemy leksykalno-gramatyczne współczesnej polszczyzny, niezwykle ważne i nośne społecznie, ale przede wszystkim nowatorskie ujęcie całości oraz przystępny język, którym posługuje się autor, wyjaśniając trudne nieraz kwestie poprawnościowe, jakżeż atrakcyjny stylistycznie, a przez to łatwy w odbiorze.Już sam tytuł książki Macieja Malinowskiego ma nolens volens walor edukacyjny, dydaktyczny, jeśli wziąć pod uwagę prawie że powszechne zapisywanie przez Polaków słowa ożeż rozdzielnie i przez sz na końcu (o żesz). Tymczasem mamy do czynienia z wykrzyknieniem o charakterze ekspresywnym, zawierającym dwie partykuły wzmacniające że, tylko że z drugą w postaci zredukowanej (bez e, gdyż stoi po samogłosce). A ponieważ spółgłoska ż pojawia się na końcu słowa ożeż, traci dźwięczność i przechodzi w bezdźwięczne sz. Pisać tak jednak nie wolno… M. Malinowski, Ożeż ty!, polszczyzno. Wątpliwości użytkowników języka, wyjaśnienia lingwistyczne.

Walor popularyzacyjno-dydaktyczny osiąga Autor tak jak w poprzednich publikacjach zarówno przyciągającym a bardzo potocznie brzmiącym tytułem Ożeż ty!, polszczyzno, po którym dopiero następuje uściślenie Wątpliwości użytkowników języka, wyjaśnienia lingwistyczne, jak i tytułami poszczególnych rozdziałów książki, zawierającymi nie tylko ich główne tematy, ale też pouczenia-posłania do czytelników, np. Czy współcześnie wszystko musi być „eventem”? albo „Debatant”. Po co to słowo, skoro jest „dyskutant”? Podoba mi się to ujęcie, niespotykane w takiej postaci w pracach innych autorów (z niżej podpisanym włącznie!). Za bardzo trafny uznaję również zakres poruszonej w pracy problematyki. Obejmuje ona doprawdy bardzo istotne zjawiska leksykalno-gramatyczne współczesnej polszczyzny, ważne i nośne społecznie. Trawestując znane powiedzenie Katona rem verba sequentur („za rzeczą postępują słowa”), można stwierdzić, że Maciej Malinowski zaiste postępuje za współczesnym językiem polskim, nadąża za nim i nader precyzyjnie go diagnozuje, opisuje oraz – co najważniejsze – prognozuje, a bez tej umiejętności nie ma w pełni naukowej kultury języka jako samodzielnej dyscypliny lingwistycznej. […] Przygotowana do druku książka jest opracowaniem rzetelnym, ważnym i nośnym społecznie. Spełnia wszystkie wymagania stawiane pracom naukowym, choć sama w sobie jest ujęciem popularnym, przeznaczonym dla szerszego kręgu odbiorców. Z myślą o nich autor postarał się o język przystępny, atrakcyjny stylistycznie, nietrudny w lekturze.

OH YOU!, POLISH LANGUAGE: DOUBTS OF POLISH LANGUAGE USERS, LINGUISTIC EXPLANATIONS

This is an academic publication, which is a selection of specially written, elaborated (footnotes, a bibliography, a list of online sources, and a word index) and edited texts, then subjected to academic review, which appeared in a popular-science column on various aspects of correctness in Polish in the nationwide weekly Angora from 2019 to the first half of 2022.

All the author’s considerations and reflections on the most important lexical and grammatical phenomena in contemporary Polish were inspired by readers’ questions. These posed a considerable intellectual challenge for the author, sometimes forcing him to explore the deepest layers of earlier and more recent Polish.

The author takes great care to address every linguistic issue raised earlier by the readers in its explanation, referring to scholarly literature and dictionaries, and, when necessary, citing the opinions of lexicographers and linguistic experts on a given topic.

At the same time, he firmly believes that linguistic prescription makes sense only when the solution to a given linguistic dilemma is presented against a broader background revealing the mechanisms governing the Polish language. It may happen, after all, that a verdict of prescriptivists from years ago does not fit the contemporary reality. And is it then really necessary to insist that something is correct or not, while language use, or established linguistic custom, contradicts it?

Worthy of note is the title of the publication. It features the word ożeż written jointly and twice with ż. This is because, either alone or in combination with the pronoun ty ‘you’, it creates an expressive exclamation, that is, one in which there are two emphatic particles, although the second of them appears in a form reduced to ż, without e, because it stands after the vowel. Unfortunately, most of those who write about this orthographic norm do not know and have never heard of this, and therefore misspell the expression as o żesz.

O autorze

Dr hab. Maciej Malinowski jest językoznawcą, wykładowcą akademickim, popularyzatorem polszczyzny (ogólnopolski tygodnik „Angora”), autorem książek, m.in. Język niegiętki. Szkice o poprawnej polszczyźnie (refleksje po dwóch dekadach XXI stulecia), t. I i II (Katowice 2019) i Polszczyzna, głuptasie! Dylematy poprawnościowe i ciekawostki (Katowice 2021 wyd. I, 2022 wyd. II). Prowadzi blog www.obcyjezykpolski. pl. W przeszłości ekspert w Poradni językowej PWN. Mistrz ortografii polskiej (Katowice 1990).