Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Komentarz + wzory do pobrania

Publikacja obejmuje szczegółowe omówienie przepisów ustawy z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, która jest pierwszą ustawową regulacją w kwestiach związanych z leczeniem psychiatrycznym w Polsce.

W komentarzu skupiono się na praktycznej płaszczyźnie przepisów w szczególności przedstawiono:

• Zadania podmiotów zapewniających ochronę zdrowia psychicznego;
• Zakres świadczonych usług zdrowotnych;
• Procedury badań, przyjęcia do szpitala, leczenia;
• Pobyt w domu pomocy społecznej;
• Postępowanie przed sądem opiekuńczym;
• Obowiązek zachowania tajemnicy.

Prezentowany komentarz dotyka tematyki, która w ostatnich latach jest często poruszana publicznie, szczególnie w zakresie wsparcia psychologicznego i opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży. Zaburzenia psychiczne nie tylko stanowią ważny problem społeczny, ale również dotykają najistotniejszych interesów osoby cierpiącej na tego rodzaju zaburzenia. Stygmatyzacja społeczna osób chorujących psychicznie przyczynia się do wyłączania ich z uczestnictwa w życiu społecznym i często odbiera przysługujące im prawa.

Autorzy komentarza podzielili się swoją wiedzą z omawianego zakresu, aby w przejrzysty sposób przekazać wytyczne wynikające obowiązującego prawa polskiego i międzynarodowego. Stąd w publikacji odniesienia do komunikatów instytucji unijnych i specjalistycznej literatury.

Warto zwróci uwagę na sygnały płynące m.in. z Komisji Europejskiej, która w czerwcu 2023 r. przyjęła Komunikat w sprawie kompleksowego podejścia do zdrowia psychicznego. W komunikacje tym czytamy, że ma zapoczątkować nowe strategiczne podejście, zgodnie z którym zdrowie psychiczne jest traktowane na równi ze zdrowiem fizycznym.

W komentarzu znajdziemy informacje o kluczowych programach i rozporządzenia w tym o:

• Narodowy Program Zdrowia na lata 2021–2025;
• Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017–2022;
• Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2023–2030;
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 10.7.2023 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami;
• rozporządzenie Ministra Zdrowia z 8.4.2014 r. w sprawie zajęć rehabilitacyjnych organizowanych w szpitalach psychiatrycznych;
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23.4.2013 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim;
• rozporządzenie Ministra Zdrowia z 13.1.2006 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu działania Rzecznika Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego.

Dla Czytelników szczególnie ważne może być omówienie rozporządzenia Rada Ministrów z dnia 30.10.2023 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2023–2030. W NPOZPR określono katalog działań podejmowanych przez administrację publiczną mających na celu przede wszystkim zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi zintegrowanej, kompleksowej, wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnymi społecznym oraz kształtowanie wobec osób z zaburzeniami psychicznymi właściwych postaw społecznych, w szczególności zrozumienia, akceptacji, życzliwości, a także przeciwdziałania ich dyskryminacji. Priorytet mają zadania skupione na rozwoju środowiskowej opieki psychiatrycznej dla osób dorosłych realizowanej przez centra zdrowia psychicznego (CZP) oraz rozwoju nowego modelu psychiatrii dzieci i młodzieży na trzech poziomach referencyjnych.

Warto także wspomnieć o wprowadzonym z dniem 1.11.2023 r. nowy rodzaj pomocy w postaci usług wsparcia krótkoterminowego w formie pobytu całodobowego lub w formie dziennej świadczonych przez dom pomocy społecznej osobom pełnoletnim niebędącym jego mieszkańcami (art. 55a i 55b PomSpołU). Usługi te mogą być przyznane osobie pełnoletniej, która ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność wymaga doraźnej pomocy w formie pobytu całodobowego lub w formie dziennej, ze względu na czasowe ograniczenie możliwości zapewnienia właściwego wsparcia w miejscu zamieszkania przez osoby na co dzień sprawujące opiekę nad tą osobą. Wniosek o przyznanie pomocy w formie usług wsparcia krótkoterminowego składa się w ośrodku pomocy społecznej (albo centrum usług społecznych) właściwym dla miejsca zamieszkania. Zgodnie z art. 97a PomSpołU wysokość opłat za godzinę świadczenia usług w formie dziennej oraz za dzień pobytu w formie całodobowej określa rada gminy lub powiatu.

Dużo miejsca poświęcono także w komentarzu na opis uruchomionego w 2018 r. pilotażowego programu w centrach zdrowia psychicznego. Celem programu pilotażowego jest przetestowanie środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej opartego na centrach zdrowia psychicznego (CZP) w aspektach organizacyjnych, finansowania, jakości oraz dostępności do świadczeń zdrowotnych. Pierwotnie program miał się zakończyć 31.12.2021 r., ale z powodu nieprzygotowania zmian systemowych termin ten był dwukrotnie przedłużany. Po zakończeniu programu pilotażowego w CZP powinno bowiem nastąpić wdrażanie wynikających z niego rozwiązań systemowych.

Obecnie konsultowana jest kolejna nowelizacja Rozporządzenie Ministra Zdrowia zmieniające rozporządzenie w sprawie programu pilotażowego w centrach zdrowia psychicznego z 17.1.2024 r. dotyczące w zakresie możliwości uzyskiwania świadczeń psychologicznych w punktach zgłoszeniowo-koordynacyjnych bez konieczności posiadania skierowania oraz rozszerzająca obszary objęte działania niektórych funkcjonujących już centrów zdrowia psychicznego.

Dla osób zawodowa związanych z ustawą o ochronie zdrowia psychicznego istotne mogą informacje zawarte w nowelizacji SpecjOchrZdrR z 24.6.2023 r. wprowadzające specjalizację w dziedzinie psychoterapii (kod specjalizacji: 044), w której może być uzyskiwany tytuł specjalisty. Do szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie psychoterapii można przystąpić po ukończeniu następujących kierunków studiów z tytułem zawodowym magistra lub równorzędnym: lekarski, lekarsko-dentystyczny, pielęgniarstwo, położnictwo, psychologia, pedagogika, praca socjalna, socjologia, resocjalizacja, nauki o rodzinie.

Książka odpowiada na następujące pytania:

• Jak brzmi oficjalna definicja zdrowia psychicznego?
• Jakie organy administracji publicznej zapewniają ochronę zdrowia psychicznego?
• Czym zajmują się i jaka rolę pełnią organizacje pozarządowe i stowarzyszenia działające w zakresie zdrowia psychicznego?
• W jakiem stopniu ochroną zdrowia psychicznego ujęto w Narodowy Programie Zdrowia?
• Na czym polegają zadania samorządu terytorialnego określone w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego (NPOZP)?
• Czego dotyczą cele główne i szczegółowe NPOZP 2023–2030?
• Czym są środowiskowe domy pomocy społecznej?
• Jakie usługi z zakresy psychiatrii świadczą domy pomocy społecznej?
• Co oznacza pojęcie „zgody"?
• Dlaczego brak jest standardów organizacyjnych psychiatrycznej opieki zdrowotnej?
• Na czym polega nowy model opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży?
• Ile powstało ośrodków opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży?
• Kto może skorzystać z nowego rodzaju pomocy w postaci usług wsparcia krótkoterminowego i gdzie?
• Jaki podmiot odpowiada za prowadzenie centrum zdrowia psychicznego?
• Na czym polega działalność CZP typu A?
• Jakie świadczenia oferują podmioty prowadzące CZP typu B?
• Jakie działania są realizowane centrum zdrowia psychicznego w NPOZPR?
• Co składa się na program pilotażowy w centrach zdrowia psychicznego?
• Z czym zwiąże się tzw. ryczałt na populację, który otrzymuje CZP?
• Jakie usługi świadczą punkty zgłoszeniowo-koordynacyjne (PZK)?
• Czy centra zdrowia psychicznego mają obowiązek zatrudniania tzw. asystentów zdrowienia?
• Czy asystenta zdrowienia musi mieć certyfikat potwierdzający kwalifikacje?
• Kto odpowiada za obowiązek organizacji nauki i zajęć rewalidacyjno-wychowawczych?
• Na czym polega rola Rzecznika Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego?
• Jaki jest katalog świadczeń gwarantowanych dla pacjentów z zaburzeniami psychicznymi?
• Jakie są zasady przeprowadzenie badania psychiatrycznego?
• Czy lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy korespondencji osoby z zaburzeniami psychicznymi?
• Czy kierownik podmiotu leczniczego może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie osoby chorej psychicznie lub upośledzonej umysłowo?
• Czy udział prokuratora w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie jest obowiązkowy?
• Jakie są przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego a jakie całkowitego?
• W jakich okolicznościach może być zastosowany przymus bezpośredni wobec osoby z zaburzeniami psychicznymi?
• Jaka jest procedura przymusowego przyjęcia do szpitala psychiatrycznego?

Nabywając książkę, otrzymują Państwo:

• zebrane w jednym miejscu zmiany prawne wprowadzone w ustawie,
• ukazanie najważniejszych z punktu widzenia administracji publicznej, lekarzy, pracowników domów pomocy społecznej,
• przykłady z praktyki, orzecznictwa i doktryny,
• wzory dokumentów.