Sprawności przede wszystkim

Materiały z konferencji Sekcji Glottodydaktycznej Stowarzyszenia „Bristol” Polskich i Zagranicznych Nauczycieli Kultury Polskiej i Języka Polskiego jako Obcego (Kraków, 18-19 marca 2005).

Tom Sprawności przede wszystkim zawiera teksty referatów wygłoszonych przez uczestników drugiej z kolei konferencji zorganizowanej przez Sekcję Glottodydaktyczną Stowarzyszenia „Bristol” Polskich i Zagranicznych Nauczycieli Kultury Polskiej i Języka Polskiego jako Obcego, przy współpracy Centrum Języka i Kultury Polskiej w Świecie Uniwersytetu Jagiellońskiego, która odbyła się w Krakowie w dniach 18 - 19 marca 2005 roku . Tematem obrad była problematyka rozwoju sprawności językowych, przede wszystkim zaś sprawności mówienia i czytania, które stanowią ważne ogniwo procesu dydaktycznego. Prace przedstawione w niniejszym tomie korzystają z różnych podejść i metodologii, a także odsyłają czytelnika do bogatej literatury przedmiotu.

Tom składa się z czterech części. W pierwszej, o charakterze ogólnym, znalazł się tekst A. Dąbrowskiej i M. Pasieki poświęcony problematyce błędów popełnianych przez uczących się języka polskiego jako obcego. Ponieważ często nie sposób dociec rzeczywistych przyczyn błędów pojawiających się w wypowiedziach uczących się, autorki potraktowały je przede wszystkim jako zjawiska o podłożu lingwistycznym, próbując jednakże przedstawić prawdopodobny mechanizm ich powstawania i określić, czy są one wynikiem niedostatku kompetencji, luki w sprawności, czy niewłaściwej strategii.

Część druga zawiera testy wystąpień poświęconych rozwijaniu sprawności czytania. Otwiera ją tekst A. Pilch, która omawia sposoby czytania, interpretacji oraz rozumienia tekstu literackiego (na przykładzie wiersza Autoportret A. Zagajewskiego). Autorka zwraca uwagę na dwuetapowość procesu czytania: najpierw trzeba zrozumieć jego warstwę leksykalną, gramatyczną i składniową, by móc zastanawiać się nad poetyckimi obrazami, nad sposobem obrazowania, zapisywania i wyrażania rzeczywistości. Opierając się na myśli dekonstrukcjonisty Paula de Mana, według którego „czytać to - rozumieć, pytać, poznawać, zapominać, zniekształcać, powtarzać”, pokazuje, że takie spojrzenie na proces czytania ogarnia niemal w całości esencję działań glottodydaktycznych.

E. Lipińska z kolei zwraca uwagę na konieczność uaktywniania w procesie glottodydaktycznym prawej półkuli mózgowej uczących się. Nauczanie szkolne, stymulując przede wszystkim lewą półkulę, utrudnia efektywną naukę, także języka obcego, tym wszystkim, którzy wykazują preferencję prawopółkulową (preferują m.in. rysowanie, kolorowanie i manipulowanie przedmiotami oraz myślenie przestrzenne; lepiej reagują na bodźce kinetyczne, instrukcje symboliczne, demonstrowanie i ilustrowanie; działają elastycznie i spontanicznie). Na przykładzie opisu pokoju autorka pokazuje, w jaki sposób można pracować z tekstem (czytając) i nad tekstem (pisząc) dostarczając bodźców sytuujących pracę obu półkul.

A. Seretny omawia teorię H. Gardnera, który, wychodząc z założenia, że inteligencja nie ma jednorodnego charakteru, wyłonił siedem jej rodzajów: muzyczną, kinestetyczną, logiczno-matematyczną, przestrzenną, interpersonalną, intrapersonalną oraz językową. Przenosząc koncepcje Gardnera na grunt glottodydaktyki, autorka zauważa, iż różne rodzaje inteligencji to nie tylko różne sposoby poznawania świata i reagowania na jego bodźce, ale także inne style uczenia się, inne sposoby przyswajania, porządkowania oraz wbudowywania w obręb struktury poznawczej informacji docierających ze świata zewnętrznego. Tekst pokazuje, jak wiedzę tę wykorzystać w sposób praktyczny przygotowując zajęcia rozwijające sprawność czytania.

D. Pukas - Palimąka przedstawiając efektywne techniki pracy z tekstem, koncentruje się na przede wszystkim na technikach skojarzeniowych, takich jak asocjogram czy projekt „Stop-Klatka”. Opierając się na tezie, że każda z docierających do nas informacji (wizualnych, audytywnych, kinestetycznych, gustatorycznych, czy olfaktorycznych) podlega porównaniu z matrycą pamięciową, z istniejącymi w pamięci skojarzeniami, autorka sugeruje, by w trakcie nauki języka obcego wspomagać ten proces świadomą pracą nad budowaniem i gromadzeniem skojarzeń. Przedstawiając rezultaty zajęć, udowadnia, iż skojarzenia stają się pomocne nie tylko w rozumieniu, ale także w zapamiętywaniu nowego słownictwa i wyrażeń, będących głównym tworzywem tekstów.
 
Zakazy (obok nakazów i poleceń, ostrzeżeń i informacji) należą do komunikatów, z którymi każdy cudzoziemiec przebywający w Polsce spotyka się już od pierwszego dnia, dlatego też, zdaniem B. Krawiec, ta grupa oznajmień powinna jak najwcześniej pojawić się na zajęciach języka polskiego. Autorka uważa, że zakazów należy uczyć kontekstowo. Znajomość kontekstu pozwala bowiem nie tylko na szybsze zrozumienie, lecz także na lepsze zapamiętanie komunikatu i jego znaczenia.

Część trzecia tomu poświęcona jest sprawności mówienia. Rozpoczyna ją artykuł W.P. Turka, która zwraca uwagę na konieczność ukazywania studentom różnic między normą a codziennym zwyczajem językowym, a także na obowiązku śledzenia przez lektorów losu form potocznych, zwłaszcza że niektóre z nich, często intuicyjnie uznawane za niepoprawne, akceptowane są już jako warianty przez słownik poprawnej polszczyzny.

SPIS TREŚCI

Od redaktora serii
Wstęp

I
Zagadnienia ogólne

Anna Dąbrowska, Małgorzata Pasieka
Błąd językowy – niedostatek kompetencji, luka w sprawności czy niewłaściwa strategia?

II
Czytanie

Anna Pilch
Autoportret jako de-konstrukcja i auto-prezentacja. Uwagi o sposobach czytania tekstu poetyckiego, rozumieniu i interpretacji

Ewa Lipińska
Sposoby angażowania prawej półkuli mózgowej w proces efektywnego przyswajania materiału językowego

Anna Seretny
Koncepcja inteligencji wielorakich Howarda Gardnera a nauczanie języka obcego

Danuta Pukas-Palimąka
Efektywne techniki rozwijania sprawności czytania tekstów ze zrozumieniem

Bożena Krawiec
Nie wolno! Zabronione! – czyli o rozumieniu zakazów

III
Mówienie

Wacław Przemysław Turek
Czy uczymy cudzoziemców tego samego języka, którym mówią na co dzień Polacy?

Grażyna Zarzycka
Moc dialogu... Przebieg i efekty sesji konwersacyjnych w wielonarodowej grupie studenckiej

Izabela Wieczorek
„Przysłowie prawdę mówi”. Etnostereotypy w przysłowiach a proces glottodydaktyczny

Anna Janus-Sitarz
Zabawy z Mrożkiem a nauczanie komunikacyjne

Maria Elżbieta Sajenczuk
Wywiad jako technika rozwijania sprawności mówienia w nauczaniu języka polskiego jako obcego w grupach wielokulturowych (z wykorzystaniem wybranych tekstów Ryszarda Kapuścińskiego)

IV
Sprawności a certyfikacja znajomości języka polskiego jako obcego

Iwona Janowska
Testowanie sprawności mówienia w certyfikatowych testach biegłości dla poziomów B1, B2 i C2

Anna Burzyńska-Kamieniecka, Urszula Dobesz
Kształcenie sprawności a przekaz treści kulturowych i realioznawczych. Zeszyt testów „Z Wroclawiem w tle. Zadania testowe z języka polskiego dla cudzoziemców. Poziom podstawowy, średni i zaawansowany”