Ustawa o finansach publicznych. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Komentarz

Ostatnią uwzględnioną w Komentarzu do ustawy: o finansach publicznych zmianą jest ustawa z 9.11.2018 r. o zmianie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018r. poz. 2354), która wchodzi w życie 2.1.2019 r., o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest ustawa z 3.7.2018 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r. poz. 1669), która wchodzi w życie 1.1.2019 r.

Najważniejsze zmiany wprowadzone w ustawie o finansach publicznych od 1.1.2019 r.:

• racjonalizują proces zadłużania jednostek samorządu terytorialnego (JST)
• uelastyczniają gospodarkę finansową JST
• wymuszają inne podejście do kontroli zadłużenia JST

W ustawie o finansach publicznych wprowadzono zmiany, m.in. w zakresie:

• uchwały budżetowej, która powinna dodatkowo określać limit zobowiązań związanych z tzw. niestandardowymi instrumentami finansowania;
• obowiązku uzyskania przez zarząd JST opinii regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty zobowiązania, które obejmuje również inne niż tradycyjne kredyty i pożyczki (kredyty i pożyczki sensu stricto) i zobowiązania zaliczane do niestandardowych instrumentów finansowania;
• rozszerzenia źródeł finansowania deficytu budżetu JST – dotyczy w szczególności realizacji projektów współfinansowanych ze środków zagranicznych oraz szczególnych zasad wykonywania budżetu JST wynikających z odrębnych ustaw;
• rozszerzenia kręgu podmiotów, u których JST mogą zaciągać pożyczki na finansowanie wydatków na inwestycje i zakupy inwestycyjne – obok państwowych funduszy celowych – pożyczki mogą być zaciągane w państwowych oraz samorządowych osobach prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych;
• doprecyzowanie warunków udzielania z budżetu państwa pożyczek dla JST w ramach postępowań naprawczych;
• wprowadzenia upoważnienia zarządu JST do zmiany limitów zobowiązań i kwot wydatków na realizację przedsięwzięcia finansowanego z udziałem środków europejskich w związku ze zmianami w realizacji tego przedsięwzięcia, o ile zmiany te nie pogorszą wyniku budżetu dla każdego roku objętego prognozą;
• wprowadzenia sankcji w przypadku nieopracowania programu naprawczego lub braku pozytywnej opinii RIO w postaci możliwości zawieszenia organów JST i ustanowienia zarządu komisarycznego;
• wyłączenia wolnych środków z reguły dotyczącej zrównoważenia budżetu, w celu zapobieżenia zaciąganiu nadmiernych kredytów przez JST; zmiana ogranicza możliwość obchodzenia ustawowej reguły i pozwala na nieangażowanie środków pozyskiwanych z tytułów dłużnych do finansowania wydatków bieżących;
• upoważnienia dla zarządu województwa do dokonywania przeniesień w planie wydatków między działami w zakresie zadań związanych z realizacją regionalnych programów operacyjnych, dla których zarząd województwa jest instytucją zarządzającą;
• obowiązku uzyskania opinii ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego w przedmiocie sposobu realizacji dużych inwestycji przy planowaniu inwestycji przez podmiot publiczny;
• zniesienia obowiązku zasięgania opinii Prokuratorii Generalnej w zakresie niektórych operacji finansowych – brak konieczności zasięgania opinii Prokuratorii Generalnej przyspiesza proces decyzyjny i zapobiega wystąpieniu paraliżu w zakresie wykonywania budżetu;
• wprowadzenia możliwości zawarcia ugody przez jednostki sektora finansów publicznych w sprawie spornej należności cywilnoprawnej;
• zapewnienia przejrzystości stosowania przepisów normujących tryb udzielania preferencji (ulg) w spłacie należności cywilnoprawnych;
• wyeliminowania wątpliwości w zakresie możliwości współpracy finansowej między JST a m.in. Skarbem Państwa w zakresie finansowania inwestycji drogowych;
• kształcenia zawodowego, a mianowicie gromadzenia na wydzielonym rachunku dochodów z działalności polegającej na świadczeniu usług w ramach kształcenia zawodowego i wykorzystywaniu tych dochodów wyłącznie na te cele.

W ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych uwzględniono zmiany dotyczące m.in.:

• wyłączenia spod zakresu stosowania odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych określonych enumeratywnie kategorii należności, kwalifikowanych do środków publicznych;
• wprowadzenia rozwiązania, że zamawiający i ich pracownicy nie ponoszą odpowiedzialności za pominięcie trybu ustawy o umowie koncesji, jeżeli umowa została zawarta w trybie przepisów o zamówieniach publicznych;
• poszerzenia katalogu czynów naruszających dyscyplinę finansów publicznych o czyn związany z zaciąganiem zobowiązań w związku z prowadzeniem programu polityki zdrowotnej;
• wprowadzenia wyraźnej podstawy prawnej do dokonywania wydatków ze środków publicznych na podstawie zawartej ugody.

Zmiany w ustawie o finansach publicznych mają istotne znaczenie, ponieważ, m.in.:

• wymagają wprowadzenia nowych elementów do uchwały budżetowej
• rozszerzają katalog tytułów dłużnych zaliczanych do indywidualnego wskaźnika zadłużenia JST
• wymagają od JST zmiany podejścia w sposobie konstruowania budżetów i wieloletnich prognoz finansowych

W komentarzu do ustawy o finansach publicznych omówione zostały zagadnienia m.in.:

• zasady funkcjonowania jednostek sektora finansów publicznych w zakresie gospodarki finansowej
• kontrola procesów związanych z gromadzeniem i rozdysponowywaniem środków publicznych oraz gospodarowaniem mieniem
• zarządzanie państwowym długiem publicznym oraz procedury ostrożnościowe i sanacyjne;
• wieloletnia prognoza finansowa JST
• planowanie, uchwalanie i wykonywanie, a także zakres budżetu państwa oraz budżetów JST
• zasady rachunkowości, planowania i sprawozdawczości obowiązujące w sektorze finansów publicznych JST
• gospodarowanie środkami publicznymi pochodzącymi z budżetu Unii Europejskiej oraz z innych źródeł zagranicznych;
• kontrola zarządcza i audyt wewnętrzny oraz koordynacja kontroli zarządczej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych.

W komentarzu do ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych omówiono takie zagadnienia jak:

• odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (m.in. zakres, zasady, kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz ich wymiar, przedawnienie oraz zatarcie skazania);
• postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych (m.in. zasady, dowody, zawiadomienie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, czynności sprawdzające i postępowanie wyjaśniające, wniosek o ukaranie, postępowanie przed komisją orzekającą, posiedzenie, rozprawa, zażalenia i odwołania, ponowne rozpoznanie sprawy, wznowienie postępowania, koszty postępowania).

Prezentowany Komentarz jest przeznaczony dla:

• doradców podatkowych i księgowych obsługujących JST,
• biegłych rewidentów obsługujących JST,
• pracowników administracji samorządowej i państwowej, w tym organów odwoławczych,
• pracowników urzędów skarbowych i celno-skarbowych, w tym inspektorów kontroli skarbowej (KAS),
• sędziów sądów administracyjnych,
• radców prawnych i adwokatów obsługujących JST.