E-Sąd. E-doręczenia, rozprawy zdalne, systemy teleinformatyczne w sądownictwie. Komentarz praktyczny

Publikacja stanowi odpowiedź na coraz częściej pojawiające się wśród praktyków pytania związane z praktycznym aspektami wdrożenia usług elektronicznych w wymiarze sprawiedliwości.

Zagadnienie z zakresu informatyzacji wymiaru sprawiedliwości nabrało szczególnego znaczenia w związku z wejściem w życie ustawy z 7.7.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1860). Ustawą tą przeniesiono do porządku prawnego rozwiązania, które sprawdziły się w okresie pandemii Covid-19 i były wprowadzone ustawą z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1327 ze zm.), tj. posiedzenia zdalne oraz doręczenia elektroniczne za pośrednictwem Portalu Informacyjnego.

Dziś, gdy informatyzacja stała się powszechniejsza i usprawniła działanie sądów, można mówić o kolejnych zmianach w tym zakresie. Z dniem 1.1.2024 r. na mocy omawianych przepisów nastąpiła centralizacja obsługi informatycznej sądów. Są to bardzo istotne zmiany w zakresie funkcjonowania organów wymiaru sprawiedliwości, które należy ocenić jak najbardziej pozytywnie. Z kolei od 14.3.2024 r. do Kodeksu postępowania cywilnego zostały wprowadzone rozprawy zdalne. Wcześniejsza możliwość ich przeprowadzania wynikała z tzw. przepisów covidowych, a dziś, w braku przeciwwskazań jest realnym sposobem na przeprowadzenie postępowania w taki sposób.

Publikacja obejmuje zmiany jakie zostały wprowadzone w zakresie informatyzacji przez m.in. ustawę z 8.3.2024 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2024 poz. 334), rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 12.3.2024 r. w sprawie portalu informacyjnego (Dz.U. z 2024 r. poz. 366), rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 12.3.2024 r. w sprawie doręczania pism sądowych za pośrednictwem portalu informacyjnego w postępowaniu cywilnym (Dz.U. z 2024 r. poz. 368), rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości 12.3.2024 r. w sprawie doręczeń pism w postaci elektronicznych w postępowaniu karnym (Dz.U. z 2024 r. poz. 367) oraz ustawę z 12.12.2023 r. o zmianie ustawy o doręczeniach elektronicznych (Dz.U. 2023 r. poz. 2699).

Metodyka jest praktycznym komentarzem, który szeroko omawia zagadnienia, dotyczące m.in.:

• doręczeń elektronicznych w procedurze cywilnej (zakres podmiotowy, pisma sądowe podlegające doręczeniu, odstąpienie od doręczenia elektronicznego, data doręczenia i jego skutki prawne, sposób realizacji doręczeń, dostęp do sprawy, moduł doręczeń w Portalu Informacyjnym);
• posiedzeń zdalnych w procedurze cywilnej (pojęcie, dowód na odległość i rozprawa odmiejscowiona w przepisach KPC, normatywne podstawy posiedzenia zdalnego w KPC, wniosek o przeprowadzenie posiedzenia zdalnego, przebieg posiedzenia zdalnego; przesłuchanie świadka na posiedzeniu zdalnym, udział publiczności w posiedzeniu zdalnym);
• informatyzacji sądów powszechnych (zadania Ministra Sprawiedliwości z zakresu informatyzacji sądownictwa, sądowe systemy teleinformatyczne, przetwarzanie danych osobowych w sądowych systemach teleinformatycznych, powierzenie realizacji zadań przez Ministra);
• Portalu Informacyjnego (charakterystyka Portalu Informacyjnego; Portal Informacyjny jako system teleinformatyczny obsługujący postępowanie sądowe – przepisy dotychczasowe, status Portalu Informacyjnego, obowiązek posiadania konta w Portalu Informacyjnym, udostępnianie sprawy w Portali Informacyjnym, integracja Portalu Informacyjnego z ROBUS);
• sądowych systemów teleinformatycznych (podział ze względu na kryteria: funkcjonalne i ich przeznaczenie, terytorialne i podmiot utrzymujący, podmiotowe)

Autorami są osoby zawodowo i naukową związane od lat z informatyzacją sądów powszechnych. SSA Prof. dr hab. Jacek Gołaczyński był w latach 2012–2016 r. Koordynatorem Krajowym ds. koordynacji wdrożeń systemów informatycznych w sądach powszechnych. W tym okresie był odpowiedzialny za wdrożenie w sądach powszechnych m.in. protokołu elektronicznych, portalu informacyjnego i portalu orzeczeń. SSO Wojciech Łukowski od 2016 r. pełni funkcję Zastępcy Koordynatora Krajowego ds. informatyzacji sądownictwa powszechnego. W tym okresie był m.in. inicjatorem uruchomienia usługi doręczeń elektronicznych w Portalu Informacyjnym oraz rozpraw zdalnych. R.pr. dr Anna Zalesińska oraz r.pr. Katarzyna Klimas w ramach obsługi prawnej Centrum Kompetencji Informatyzacji Sądownictwa zaangażowane są w prace legislacyjne oraz wdrożeniowe związane z rozwojem Portalu Informacyjnego oraz posiedzeń zdalnych. Katarzyna Sandecka, jako Inspektor Ochrony Danych Osobowych w Sądzie Apelacyjnym we Wrocławiu, jest odpowiedzialna m.in. za zasady przetwarzania danych osobowych w sądowych systemach teleinformatycznych, natomiast dr Sylwia Kotecka-Kral od lat jest ekspertką w zakresie informatyzacji sądownictwa powszechnego w Polsce (szczególnie w tym wymiarze kompetencyjnym). SSO Grzegorz Karaś i SSR Monika Biała są rozpoznawalnymi w środowisku prawników szkoleniowcami w zakresie informatyzacji postępowań sądowych. Monika Czechowska jest specjalistką w zakresie postępowania karnego, natomiast Krystyna Rogala pisze doktorat z obszaru informatyzacji. Wszyscy autorzy związani są również naukowo z Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych (CBKE), ośrodka naukowego zajmujące się od 2002 r. praktycznymi i naukowymi problemami związanymi z informatyzacją podmiotów publicznych, którego kierownikiem jest prof. dr hab. Jacek Gołaczyński.

Publikacja dedykowana jest wszystkim zawodom prawniczym – adwokatom, radcom prawnym, notariuszom, sędziom, prokuratorom oraz aplikantom przygotowującym się do egzaminów zawodowych.