Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz

Publikacja to praktyczny komentarz, uwzględniający najnowsze orzecznictwo oraz doktrynę, do ustawy z 11.4.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 423 ze zm.).

Ustawa ta przewiduje daleko idące ograniczenia w obrocie gruntami rolnymi, najistotniejsze z nich to:

• możliwość nabywania nieruchomości rolnych wyłącznie przez rolników indywidualnych z szeregiem wyjątków;
• wprowadzenie obowiązków związanych z nabyciem nieruchomości rolnych – m.in. obowiązku osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego przez okres 5 lat i zakazu zbycia i oddania w posiadanie gruntu przez ten okres;
• wprowadzenie trybu udzielania zgody przez DG KOWR na nabycie nieruchomości rolnych w szczególnych przypadkach;
• rozszerzenie prawa nabycia nieruchomości rolnych przysługującego KOWR;
• wprowadzenie prawa pierwokupu i nabycia w stosunku do udziałów i akcji spółek, które są właścicielami nieruchomości rolnych.

Ustawa określa zasady kształtowania ustroju rolnego państwa przez:

• poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych;
• przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych;
• zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach;
• wspieranie rozwoju obszarów wiejskich;
• wdrażanie i stosowanie instrumentów wsparcia rolnictwa;
• aktywną politykę rolną państwa.

Ustawa ta ma na celu wzmocnienie ochrony i rozwoju gospodarstw rodzinnych, które w myśl Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowią podstawę ustroju rolnego, dla zapewnienia właściwego zagospodarowania ziemi rolnej, w trosce o zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego obywateli i dla wspierania zrównoważonego rolnictwa prowadzonego w zgodzie z wymogami ochrony środowiska i sprzyjającego rozwojowi obszarów wiejskich.

W publikacji uwzględnione zostały najnowsze nowelizacje przedmiotowej ustawy takie jak m.in.:

• ustawa z 13.7.2023 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1933), która wprowadza pewne korzystne rozwiązania, np. wyłączenie z zastosowania ustawy nieruchomości, w których powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 0,3 ha, czy wyłączenie zastosowania sankcji nieważności za naruszenie przepisów ustawy w stosunku do zdarzeń prawnych. Nowelizacja zawiera także dalsze ograniczenia obrotu, w tym rozszerzenie prawa pierwokupu i nabycia KOWR na przypadku zbycia udziałów i akcji spółki dominującej w stosunku do spółki będącej właścicielem lub użytkownikiem wieczystym co najmniej 5 ha nieruchomości rolnych;
• ustawa z 7.7.2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1688), która dotyczy uproszczenia, ujednolicenia i przyspieszenia procedur planistycznych w zakresie planowania przestrzennego m.in. poprzez wprowadzenie nowego narzędzia planistycznego, uchwalonego obligatoryjnie dla całej gminy, w randze aktu prawa miejscowego – planu ogólnego;
• ustawa z 13.7.2023 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1890), która dotyczy usprawnienia procedur inwestycyjnych – wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz przygotowania i realizacji inwestycji – zaproponowanych w ramach prac Międzyresortowego Zespołu do spraw przeglądu uwarunkowań procesów inwestycyjnych w Rzeczypospolitej Polskiej;
• ustawa z 26.1.2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. z 2023 r. poz. 326), która dotyczy uregulowania organizacji i funkcjonowania fundacji rodzinnej, w tym obowiązków fundatora i beneficjenta;
• ustawa z 8.2.2023 r. o planie strategicznym dla wspólnej polityki rolnej na lata 2023–2027 (Dz.U. z 2023 r. poz. 412 ze zm.), która dotyczy stworzenia podstaw prawnych do realizacji Planu Strategicznego dla wspólnej polityki rolnej UE na lata 2023–2027, co umożliwi ubieganie się o środki finansowe z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW); wsparcie skierowane będzie głównie do rolników, ale także do innych mieszkańców obszarów wiejskich, przedsiębiorców oraz samorządów.

Książka poza komentarzem do przedmiotowej ustawy zawiera teksty ustaw i innych aktów, takie jak:

• ustawa o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw,
• rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie kwalifikacji rolniczych posiadanych przez osoby wykonujące działalność rolniczą,
• Wspólne Stanowisko Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa oraz Krajowej Rady Notarialnej w sprawie stosowania w praktyce ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego,
• zarządzenie Nr 87/2020/W Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa w sprawie nabywania udziałów i akcji w spółce prawa handlowego na podstawie art. 3a ust. 1 i art. 4 ust. 6 UstRolU;
• zarządzenie Nr 88/2020/W Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wparcia Rolnictwa w sprawie nabywania nieruchomości rolnych na podstawie art. 3 ust. 4, art. 3b ust. 1 i art. 4 ust. 1 UstRolU.

Ponadto, w książce znajdują się wzory wniosków:

• wniosek o zgodę na zbycie nieruchomości rolnej (art. 2b UstRolU),
• wniosek zbywcy o zgodę na nabycie nieruchomości rolnej (art. 2a ust. 4 pkt 1 UstRolU),
• wniosek osoby fizycznej zamierzającej utworzyć gospodarstwo rolne o zgodę na nabycie nieruchomości rolnej (art. 2a ust. 4 pkt 2 UstRolU),
• wniosek osoby fizycznej zamierzającej powiększyć gospodarstwo rolne o zgodę na nabycie nieruchomości rolnej (art. 2a ust. 4 pkt 3 UstRolU),
• wniosek uczelni o zgodę na nabycie nieruchomości rolnej (art. 2a ust. 4 pkt 4 UstRolU),
• wniosek inwestora o zgodę na nabycie nieruchomości rolnej (art. 2a ust. 4 pkt 5 UstRolU).

Komentarz skierowany jest do wszystkich osób, które stosują ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego w praktyce, a więc przede wszystkim do notariuszy, sędziów, adwokatów, radców prawnych. Ponadto będzie on przydatny dla pracowników Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. Komentarz adresowany jest również do zarządów i pracowników spółek prawa handlowego będących właścicielami nieruchomości rolnych.