Skarb. Kopalnia Soli Wieliczka. The Wieliczka Salt Mine. An Underground Treasure

Skarb. Kopalnia Soli Wieliczka. The Wieliczka Salt Mine. An Underground Treasure

Wszystko, co wiąże się z Kopalnią Soli w Wieliczce, ma wymiar ekstremalny: jest to najstarsza i jednocześnie największa, a przy tym ciągle czynna. Nigdzie na świecie nie odnajdziemy niczego choćby w małym stopniu porównywalnego z wielickim labiryntem. W tym solnym universum wszystko jest monumentalne, a jego unikalność zapiera dech. Każdy, kto próbuje ogarnąć skalę wielickiego skarbu, zachwyci się nim bez reszty. I trudno, by było inaczej...

Wielicka kopalnia to w istocie podziemne miasto, budowane przez ponad czterdzieści pokoleń górników, przedstawicieli niemal wszystkich europejskich narodowości. To ponad trzysta kilometrów korytarzy, które prowadzą do ponad trzech tysięcy solnych komór, na dziewięciu poziomach, sięgających głębokości 327 metrów pod powierzchnią ziemi. To także podziemne solankowe jeziora, mioceńskie krajobrazy, pozostałości po wyrobiskach eksploatowanych rozmaitymi metodami i technikami. Kopalnia to również niespotykana w swojej wyjątkowości mapa geologicznej aktywności Ziemi z Karpatami w roli głównej. W ścianach wyrobisk odnaleźć można geologiczne świadectwa czasów sprzed milionów lat: solne kryształy, węgiel. Koralowce, wulkaniczny pył i wiele innych.

Skarb. Kopalnia Soli w Wieliczce to książka, na którą składają się dwa równorzędne, ale odmienne elementy. Jednym z nich jest fotograficzna dokumentacja historii geologicznej i kultury materialno-technicznej Kopalni Soli w Wieliczce, wykonana przez dr Andrzeja Nowakowskiego. Jest ona efektem wielogodzinnych wędrówek po wielickich podziemiach. Stanowi zapis wyjątkowych miejsc – w wielu przypadkach, ze względu na „pracę" górotworu – już nieistniejących lub niedostępnych. Postęp w fotografii i cyfrowej obróbce zdjęć umożliwił przedstawienie ich w sposób wyjątkowy, bowiem zawarta tu dokumentacja fotograficzna pozwoli czytelnikom na dotarcie do miejsc, których zobaczenie nie było i już nie będzie możliwe.

Drugą część publikacji stanowią teksty wybitnych badaczy i znawców tematu. Prof. Aleksander Garlicki porównuje Kopalnię w Wieliczce z innymi miejscami wydobywania soli na świecie. Prof. Zofia Alexandrowicz zajmuje się wielickimi Grotami Kryształowymi. Prof. Krystyna Obtułowicz opisuje historię lecznictwa w Kopalni. Tekst Elżbiety Kalwajtys dotyczy miejsc sakralnych. Historię geologiczną złoża przedstawia dr Kajetan d’Obyrn, historię turystyki w Kopalni – Marian Leśny. Joanna Kowalczyk i Prof. Zbigniew Sawłowicz zajmują się procesami powstawania nacieków solnych. Ostatni z wymienionych wraz z Łukaszem Malinowskim opisują historię stosowania metalu w Kopalni.

Część tekstową zamyka Kalendarium opracowane przez Jerzego Przybyłę i Jana Sadkiewicza. Interdyscyplinarny zespół badaczy, doświadczonych profesorów i młodych naukowców, teoretyków i praktyków, przygotował dzieło unikatowe. Oprawa edytorska publikacji zostanie przygotowana na najwyższym światowym poziomie.

The Wieliczka Salt Mine bears witness to the immense toil of dozens of generati ons of miners, comparable only to that of the builders of Egypti an pyramids. The Pyramids are famous, standing high above ground, while the ""Wieliczka labyrinth"" remains largely unknown, despite being a veritable underground city. No other place in the world compares even roughly to the "Wieliczka" Salt Mine – nearly three hundred kilometers of traverses connecti ng over three thousand chambers on nine levels, reaching a depth of 327 meters.

Much of this expanse remains forever inaccessible to outsiders. This album is an att empt at discovery and preservati on – by means of a photographic lens – of some of the salt city’s features which few people will ever witness in person. The underground salt city is a world of silence, darkness, monumental beauty... and a testament to man’s futi le struggle against the forces of nature. This story is now told in pictures.

SPIS TREŚCI

Andrzej Nowakowski

WSTĘP / PREFACE

Aleksander Garlicki

KOPALNIE SOLI NA ŚWIECIE
SALT MINES IN THE WORLD

Światowe złoża soli kamiennej i soli potasowo -magnezowych
World’s deposits of rock salt and K -Mg salts

1. Tworzenie się osadów solnych w dawnych epokach geologicznych i współcześnie
1. Formati on of salt sediments in the past and present geological eras
2. Wiek i rozprzestrzenienie złóż soli na kuli ziemskiej
2. Age and distributi on of salt deposits on the globe

Australia
Australia
Azja
Asia
Europa
Europe
Afryka
Africa
Ameryka Południowa
South America
Ameryka Północna
North America
Metody wydobywania soli
Salt extracti on methods

1. Jeziora słone i saliny nadmorskie
1. Salt lakes and coastal salt pans
2. Odkrywkowe kopalnie soli
2. Open pit salt mining
3. Ługowanie wodą poprzez otwory wiertnicze z powierzchni
3. Soluti on mining
4. Underground salt mines
4. Podziemne kopalnie soli
Literatura
Literature

Kajetan d’Obyrn

ZARYS BUDOWY GEOLOGICZNEJ I WARUNKÓW HYDROGEOLOGICZNYCH ZŁOŻA SOLI KAMIENNEJ WIELICZKA
THE OUTLINE OF THE GEOLOGICAL STRUCTURE AND HYDROLOGICAL CONDITIONS OF THE WIELICZKA ROCK SALT DEPOSIT

Literatura
Literature

Zofia Alexandrowicz

GROTY KRYSZTAŁOWE
CRYSTAL CAVES IN THE WIELICZKA SALT MINE

Charakterystyka grot
The characteristi cs of the caves
Geośrodowisko grot
The geoenvironment of the caves
Historia odkrycia grot
The history of discovery of the caves
Muzealne kryształy halitu
Museum exhibits – halite crystals
Geneza grot
The origin of the caves
Zagrożenia grot
The threats to the caves
Ochrona grot
Protecti on of the caves
Literatura
Literature

Joanna Kowalczyk, Zbigniew Sawłowicz

BAJKOWY ŚWIAT NACIEKÓW
THE FAIRYTALE WORLD OF DRIPSTONE FORMATIONS

Literatura
Literature

Łukasz Malinowski, Zbigniew Sawłowicz

METAL I JEGO LOS
METAL AND ITS FATE

Literatura
Literature

Elżbieta Szychowska -Krąpiec

HISTORIA ZAKLĘTA W SŁOJACH DRZEW. DENDROCHRONOLOGIA DREWNA Z KOPALNI SOLI W WIELICZCE
HISTORY SECRETS IN THE RINGS OF WOOD. DENDROCHRONOLOGY OF TIMBER IN THE WIELICZKA SALT MINE

Zespół Lipowiec -Zamtuz
The Lipowiec -Zamtuz complex
Rejon środkowej i południowej części kopalni
The central and southern mine region
Zespół Boner -Boruta
The Boner -Boruta complex
Zespół Taras Wodny Gór Wschodnich
Eastern Mountains Water Terrace complex
Rejon szybu Regis
The Regis shaft area
Zespół Jan -Zawachlary
The Jan -Zawachlary complex
Literatura
Literature

Marian Leśny

O TURYSTACH I ZWIEDZANIU KOPALNI SOLI W WIELICZCE. HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ
ON TOURISTS AND SIGHTSEEING OF THE SALT MINE IN WIELICZKA. THE HISTORY AND THE PRESENT TIMES

Najstarsze relacje łacińskie o żupach krakowskich
The two oldest Lati n accounts on Krakow saltworks
Słynne osobistości, które odwiedziły kopalnię (od XVIII po wiek XX)
Celebriti es to have visited the mine (from 18th to 20th century)
Jak dawniej zwiedzano kopalnię
How the mine was toured in the days of yore
Wieki XVIII i XIX
18th and 19th century
Wiek XX
20th century
Trasy turystyczne
Tourist routes
Atrakcje turystyczne
Przewodnicy
Turystyka w liczbach
Tourist att racti ons
Guides
Tourism in numbers
Współczesne trasy turystyczne
Contemporary tourist routes
Inne podziemne wydarzenia w kopalni
Other subterranean events in the mine
Literatura
Literature


Elżbieta Kalwajtys

Z WIARY I TRADYCJI GÓRNICZEJ. KAPLICE W KOPALNI SOLI W WIELICZCE
FROM THE MINERS’ FAITH AND LORE. THE CHAPELS OF THE WIELICZKA SALT MINE

Ważniejsze źródła i literatura
Major sources and literature


Agnieszka Wolańska

Z PODZIEMI – „NA ŚWIAT", CZYLI O TRANSPORCIE W WIELICKIEJ KOPALNI SOLI
FROM THE UNDERGROUND – TO THE SURFACE. TRANSPORT AT THE WIELICZKA SALT MINE

Bractwo tragarzy
The Fraternity of Porters
The verti cal transport
Transport pionowy
Transport horyzontalny (poziomy)
Horizontal Transport
Liny
Ropes
Woda
Water
Ludzie
People
Konie
Horses
Czas pary i elektryczności
The era of steam and electricity
Najnowsze technologie
The latest technologies
Zakończenie
Epilogue
Literatura
Literature


KALENDARIUM WAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ ZWIĄZANYCH Z KOPALNIĄ SOLI „WIELICZKA"

THE CALENDAR OF IMPORTANT EVENTS AND NATURAL PHENOMENA CONNECTED WITH THE WIELICZKA SALT MINE
Oprac. / Edited by Jerzy Przybyło, Jan Sadkiewicz


SŁOWNIK POJĘĆ GÓRNICZYCH I GEOLOGICZNYCH /GLOSSARY OF MINING AND GEOLOGICAL TERMS
Oprac. / compiled by Katarzyna Poborska -Młynarska, Tomasz Toboła


STAN PRAWNY I ORGANIZACJA KOPALNI SOLI „WIELICZKA" S.A. Z UWZGLĘDNIENIEM PODMIOTÓW ZALEŻNYCH / THE LEGAL STATUS AND ORGANIZATION OF THE “WIELICZKA" SALT MINE INCLUDING

SUBSIDIARY ENTITIES
W STRONĘ CISZY… W STRONĘ MROKU
ŚWIATŁO (W) MROKU
MIEJSCA
LUMINA SALIS