Prawo karne procesowe dla sędziów, prokuratorów, obrońców i pełnomocników. Praxis

Prawo karne procesowe dla sędziów, prokuratorów, obrońców i pełnomocników to jedyna na rynku publikacja, która w praktyczny oraz wyczerpujący sposób omawia poszczególne etapy i instytucje procesu karnego. Praxis jest niezbędnym narzędziem w procesie stosowania prawa w praktyce. Pomaga interpretować istniejące przepisy z uwzględnieniem starannie dobranego i odpowiednio wyselekcjonowanego orzecznictwa oraz skutecznie przygotowywać pisma procesowe, opinię prawną czy strategię działania.

Liczne przykłady, wskazówki praktyczne, wzory pism (ponad 300) i odwołania do praktyki orzeczniczej ułatwiają zrozumienie poruszanej tematyki. Publikacja pomaga interpretować istniejące przepisy, które w całości lub fragmentach są cytowane, uwzględnia najnowsze orzecznictwo i dorobek przedstawicieli piśmiennictwa.

Autorzy to specjaliści z danej dziedziny, dlatego też tak szerokie ich grono. Nie jest to publikacja – gdzie zaczyna się problem, tak kończy się umówienie danego zagadnienia. Wprost przeciwnie, Autorzy rozwiązują dany problem prawny.

Doskonały zespół autorski składający się z ekspertów – praktyków gwarantuje zarówno niezwykle wysoki poziom merytoryczny, jak i praktyczny prezentowanych zagadnień. Publikację tworzy 52 Autorów, wśród których są:

• 23 adwokatów (w tym 3 Dziekanów Okręgowych Rad Adwokackich oraz 2 Prezesów Sądu Dyscyplinarnego);
• 12 prokuratorów (w tym Prokurator Okręgowy i zastępca Prokuratora Okręgowego, Dyrektor Biura Współpracy Międzynarodowej Prokuratury Krajowej);
• 11 sędziów (w tym Prezes Wojskowego Sądu Okręgowego);
• 1 radca prawny;
• 1 Kurator Okręgowy.

Wśród ww. osób jest 4 profesorów (w tym Rektor uczelni i Kierownik Katedry Postępowania Karnego na Uniwersytecie) oraz 14 doktorów nauk prawnych.

Autorzy to osoby, które na co dzień wykonują (lub wykonywały) czynnie zawód związany ze stosowaniem prawa w praktyce. Ponad 15 osób prowadzi zajęcia w ramach aplikacji adwokackiej oraz 10 w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury. Autorzy są także egzaminatorami na kolokwiach dla aplikantów oraz końcowych egzaminach zawodowych. Dlatego też ta pozycja wyróżnia się znacząco na rynku innych książek prawniczych z tej dziedziny.

Co istotne, opracowanie przedstawia "tylko" 2376 stron. Jednakże, należy zwrócić uwagę, że jedna strona prezentowanej publikacji zawiera niemal 2,5-krotność znormalizowanej strony. Oznacza to, że ramy przedmiotowego opracowania przekraczają znacznie 5500 stron "normalnego" komentarza czy innego tego typu publikacji. Nie zdecydowano się jednak na dwutomowe opracowanie, bowiem dla Czytelnika znacznie wygodniejsze i praktyczniejsze jest skupienie całego procesu karnego jako jednej zwartej pozycji.

Dla przejrzystości Autorzy dokonali nie tylko podziału na tezy, hasła i wyróżnili najistotniejsze kwestie, lecz także dodatkowo oznaczyli poszczególne fragmenty opracowania, podając wskazówki praktyczne, omawiając trudne zagadnienia na przykładach oraz wskazując orzecznictwo przydatne w praktyce. Ułatwia to Czytelnikowi szybkie odnalezienie interesującej go kwestii. Ponadto przy każdym zagadnieniu znajduje się od kilku do kilkudziesięciu wzorów pism procesowych. Wszystko to sprawia, że przedmiotowa publikacja jest na rynku jedynym kompleksowym omówieniem procesu karnego.

Opracowanie zostało podzielone na działy, które dotyczą m in.:

• naczelnych zasad polskiego procesu karnego (m.in.: zasada prawdy materialnej, swobodnej oceny dowodów, równości stron, domniemania niewinności, jawności, kontroli procesu);
• pozytywnych i negatywnych przesłanek procesowych;
• sądu (właściwość, skład, wyłączenie sędziego, przebieg narady i głosowania);
• stron postępowania karnego (m.in.: oskarżyciel publiczny, posiłkowy i prywatny, pokrzywdzony, podejrzany, oskarżony);
• obrońcy i pełnomocnika;
• referendarza sądowego, ławnika, przedstawiciela społecznego, podmiotu zobowiązanego, właściciela przedsiębiorstwa zagrożonego przepadkiem;
• pism procesowych, braków formalnych, terminów, doręczeń, protokołów, akt sprawy karnej;
• postępowania dowodowego i szczegółowego omówienia kwestii zakazów dowodowych w postępowaniu karnym;
• świadków, biegłych, tłumaczy i specjalistów, zagadnienia oględzin, otwarcia zwłok i eksperymentu procesowego, przeszukania miejsca oraz osoby, zatrzymania osoby;
• środków zapobiegawczych (m.in.: tymczasowe aresztowanie, poręczenie majątkowe, dozór Policji, zakaz opuszczania kraju);
• poszukiwania i listu gończego, listu żelaznego, kar porządkowych, zabezpieczenia majątkowego;
• postępowania przygotowawczego (m.in.: śledztwo, dochodzenie, nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym, czynności sądu w postępowaniu przygotowawczym);
• pierwszych czynności w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji (wstępna i merytoryczna kontrola aktu oskarżenia, posiedzenie wstępne, wyznaczenie rozprawy);
• rozprawy głównej (przepisy ogólne i przeprowadzenie postępowania dowodowego, jawność, rozpoczęcie rozprawy, przewód sądowy, głosy końcowe, wyrokowanie);
• postępowania odwoławczego (m.in.: względne i bezwzględne przyczyny odwoławcze, apelacja, zażalenie, sprzeciw);
• postępowań szczególnych (postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego, postępowanie nakazowe, postępowanie przyspieszone);
• nadzwyczajnych środków zaskarżenia (kasacja, skarga na wyrok sądu odwoławczego, wznowienie postępowania);
• postępowania po uprawomocnionym się orzeczeniu (podjęcie postępowania warunkowo umorzonego, odszkodowanie za niesłuszne skazanie, ułaskawienie, kara łączna);
• kosztów procesu;
• postępowania w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych (wniosek o pomoc prawną, europejski nakaz dochodzeniowy, ekstradycja, Europejski Nakaz Aresztowania);
• postępowania karnego w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych;
• ochrony danych osobowych w procesie karnym.

Publikacja nie została więc klasycznie podzielona na poszczególne działy oraz rozdziały Kodeksu postępowania karnego. Jest to zabieg celowy, aby Czytelnik przy danym zagadnieniu odnalazł kompleksowe ujęcie danej problematyki.

Novum w przedmiotowej publikacji jest wskazanie przez Autorów problemów, które pojawiają się lub mogą zaistnieć w praktyce procesu karnego. Co istotne, Autorzy nie pozostawili Czytelnika z nierozwiązanym problem, ale dokonali szczegółowej analizy i opierając się na literaturze przedmiotu orzecznictwie oraz doświadczeniu zawodowemu wskazali rozwiązania pomocne w codziennej pracy sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego, odpowiednio aplikantów tych zawodów, a także przedstawicieli literatury. Czytelnik nie spotka się więc z sytuacją, że gdzie pojawia się problem na co dzień, tam kończy się omawiane zagadnienie w komentarzu.

Publikacja przykładowo zawiera szczegółową analizę nowych zagadnień pojawiających się w praktyce m.in.:

• czy obrońca może dowiedzieć się (a jeżeli tak – to na jakiej podstawie prawnej) odnośnie miejsca przebywania tymczasowo aresztowanego (czy też pozbawionego wolności) klienta;
• jak prawidłowo przeprowadzić przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego i świadka oraz pokrzywdzonego w sprawach o przestępstwa wskazane w art. 198–199 KK;
• jak w praktyce funkcjonują tzw. dyżury aresztowe;
• czy można ustanowić pełnomocnika do odbioru pism u notariusza za granicą, a także czy można doręczyć skutecznie pismo przez media społecznościowe;
• jak powinien być szczegółowo skonstruowany wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania przez prokuratora;
• czy można odstąpić od narady nad orzeczeniem – w przypadku sądu w jednoosobowym składzie;
• co należy rozumieć przez „wypadek cierpiący zwłoki" przy możliwości skierowania przez prokuratora wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania przez sąd rejonowy inny niż ten, w okręgu którego prowadzi się postępowanie przygotowawcze;
• w jaki sposób rozumieć pojęcie „niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia albo wolności świadka lub osoby dla niego najbliższej", stanowiące przesłankę ograniczenia dostępu obrońcy do akt sprawy aresztowej;
• czy sędzia wizytator może być obecny podczas narady;
• co powinien zrobić sędzia w przypadku dostrzeżenia, że w wydanym orzeczeniu popełnił błąd o charakterze merytorycznym;
• czy do pojednania w ramach posiedzenia pojednawczego w sprawach prywatnoskargowych wystarczający jest udział wyłącznie obrońcy oskarżonego i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego;
• czy uzupełnienie braku formalnego z własnej inicjatywy (jeszcze przed wezwaniem sądu) jest skuteczne przez oskarżyciela prywatnego;
• czy należy zawiadomić strony o terminie posiedzenia w przypadku rozpoznania przez sąd wniosku prokuratora o przedłużenie stosowania nakazu opuszczania lokalu;
• jakie szczegółowe kryteria należy brać pod uwagę przy pojęciu bezstronności sędziego, a także jak należy badać spełnienie przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu oraz jego postępowania po powołaniu;
• jakie błędy najczęściej popełniane są w praktyce przy wniosku o pomoc prawną, europejski nakaz dochodzeniowy, ekstradycję i ENA.

Publikacja uwzględnia co do zasady stan prawny na dzień 20.9.2023 r., natomiast prezentuje dwustan, czyli posiada porównanie przepisu obecnie obowiązującego KPK i przepisu po wszystkich zmianach, które wchodzą w życie (począwszy już od 28.9.2023 r. oraz 1.10.2023 r., w tym projekty ustaw), a są to ostatnie zmiany dokonane:

• ustawą z 7.7.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1860), wchodzi w życie 28.9.2023 r. i 14.3.2024 r.;
• ustawą z 14.4.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 818), wchodzi w życie 15.2.2024 r. i 13.5.2024 r.;
• ustawą z 9.3.2023 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 535), weszła w życie 22.6.2023 r.;
• ustawą z 13.1.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 289), wchodzi w życie 15.8.2023 r. i 15.2.2024 r.;
• ustawą z 27.10.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2022 r. poz. 2582), weszła w życie 27.12.2022 r.;
• ustawą z 7.7.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 2600), wchodzi w życie 1.10.2023 r.;
• ustawą z 17.12.2021 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z powołaniem Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości (Dz.U. 2021 r. poz. 2447), weszła w życie 12.1.2022 r.;
• ustawą z 18.11. 2020 r. o doręczeniach elektronicznych (Dz.U. 2020 r. poz. 2320), wchodzi w życie 1.10.2028 r. i 1.10.2029 r.

Publikacja zawiera bogate poglądy piśmiennictwa, orzecznictwa sądowego i jest przeznaczona przede wszystkim dla sędziów, prokuratorów, adwokatów oraz radców prawnych, jednakże z uwagi na kazuistyczne omówienie każdego zagadnienia, należy ją zarekomendować także kuratorom sądowym, przedstawicielom nauki prawa i procesu karnego. Poza tym, co oczywiste, publikację można polecić studentom kierunków prawniczych, asesorom sądowym oraz prokuratorskim, referendarzom sądowym. Nie można zapominać również o aplikantach sądowych, prokuratorskich, adwokackich i radcowskich, dla których – z uwagi na kompleksowe praktyczne ujęcie każdej gałęzi procesu karnego sensu largo – publikacja może stanowić nie tylko wskazówkę w codziennej pracy zawodowej, ale także jako opracowanie służące do przygotowania się do kolokwium z procesu karnego, a także końcowego egzaminu zawodowego. In fine, można ją polecić wszystkim osobom zainteresowanym tematyką postępowania karnego.