Kowal i diabeł

„Kowal i Diabeł” to wybór bajek śląskiego pisarza Józefa Lompy (1797-1863) zilustrowany autorską, bardzo atrakcyjną szatą graficzną. Tekst został rozbudowany o ilustracje, które stanowią inspirację do wyobrażenia sobie szczegółów i klimatu fabuły.

Książka jest skierowana do dzieci i młodzieży, ale też do ich rodziców i wszystkich zainteresowanych kulturą śląską, której ważnym komponentem były bajki i bery Lompy. Jej wydanie wpisuje się w obchody 225-tej rocznicy urodzin autora, przypadającej na 29 czerwca 2022 r. Co interesujące - bajki zebrane przez Lompę nie były wznawiane w ostatnim półwieczu. Tym bardziej ten nieco zapomniany twórca zasługuje na przypomnienie, bo przyczynił się do ocalenia mowy polskiej na Górnym Śląsku, świadomy, że w języku i ludowych opowieściach należy szukać korzeni własnej tożsamości.

Nasze wydawnictwo zawiera bajki Lompy: "Kowal i diabeł", "Nurek" oraz „Zwycięzca na turnieju”. Zilustrowała je artystka Jolanta Różacka - absolwentka Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Co istotne szczególnie dla młodszego odbiorcy - kompozycje urzekają ciepłą kolorystyką, a kształtująca obrazy plama i kreska tworzą atrakcyjną stylistykę wizualną. Teksty bajek z wielkim wyczuciem zostały wkomponowane w ilustracje. Odbiorca - czy to dziecko, czy nastolatek, inspirowany bogatą szatą graficzną doskonali poczucie estetyki, wyobraźnię, wrażliwość na kolor, a przy tym zostaje wprowadzony w świat tradycyjnej polskiej baśni, utrwalonej dzięki samozaparciu zbieracza jakim był Lompa.

Konstrukcja bajek jest pełna dramaturgii osiągniętej przez spiętrzenie wydarzeń oraz różnorodność zaskakujących i nieoczekiwanych point. Dodatkowo na wyobraźnię odbiorcy działają wprowadzone do opowieści elementy fantastyki i dowcip ludowy, charakterystyczny dla regionu, w którym powstały. Za ich pośrednictwem możemy przenieść się na XVIII-wieczną górnośląską wieś, od której mieszkańców twórca "Jeografii Śląska” czerpał wiedzę i gawędziarską inspirację.

Jak u Christiana Andersena w bajkach poznajemy zanimizowany świat zwierząt i rzeczy, które pełnoprawnie biorą udział w kreowanej przez bajarza rzeczywistości.

Podobnie jak w bajkach braci Grimm, pojawiają się u Lompy wątki okrutne, z zaznaczeniem, że zło musi zostać ukarane. Dużo do powiedzenia ma w nich diabeł, zapomniany w dzisiejszych utworach dla najmłodszych, a trzy wieki temu obecny w opowieściach dla dzieci i dorosłych jako siła sprawcza złych uczynków. Zły bohater często cierpi męki lub ginie ponosząc karę za swoje czyny.

Warto zaznaczyć, że Lompa współpracował z Karolem Weinholdem - szefem katedry ludoznawstwa na Uniwersytecie Wrocławskim, który był uczniem Jakuba Grima. Patrząc na dzieło nauczyciela z Lubszy można zaryzykować twierdzenie, że jego olbrzymia praca włożona w zbieranie bajek ludowych, odpowiada dorobkowi Niemców - braci Grimm.

Józef Lompa (1797-1863) - górnośląski działacz, nauczyciel, pisarz, etnograf, był prekursorem procesu polskiego odrodzenia narodowego na terenie Górnego Śląska oraz autorem licznych polskich podręczników szkolnych. Aktywnie działał w przestrzeni pisarskiej, społecznej oraz narodowej. W 1820 r. zbudował szkołę w Lubszy i przez 30 lat uczył w niej dzieci. Sam był ojcem szesnaściorga, więc wiedział jak cenne jest przekazanie im wiedzy płynącej z podań i baśni ludowych. Autor zbiorów "Pieśni ludu Śląskiego", "O śląsko-polskiej mowie" oraz "Klechd, czyli baśni ludu polskiego na Śląsku” utrwalił przekazy i legendy Górnego Śląska. Zapisywał je tylko częściowo w gwarze. W obok gwary pojawiają się archaizmy, ale też typowy dla epoki polski język literacki.

Jolanta Różacka - ilustratorka, projektantka graficzna - ukończyła wydział grafiki na Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Dyplom magisterski pt. „Baśnie z różnych kręgów kulturowych. Seria wydawnicza” obroniła w 2020 r. w pracowni Identyfikacji Wizualnej.