Rzut oka na północne stoki Karpat

Sztandarowe dzieło geograficzno-etnograficzne Wincentego Pola (1807–1872), powstałe w połowie XIX wieku, wznowione dziś w opracowaniu redakcyjnym Stanisława Krycińskiego, nadal tchnie egzotyką dawno minionych czasów. Opisany w nim – pod względem topograficznym, hydrograficznym, a wreszcie kulturowym – teren rozciąga się na północ od głównego grzbietu Karpat od Bramy Morawskiej, przez Tatry, Bieszczady i Huculszczyznę, po Bukowinę. Drobiazgowe rozważania naukowca, jednego z pierwszych badaczy Karpat, urozmaicają malownicze opisy pobudzające wyobraźnię, skreślone ręką literata i poety. Wzbogacone o piękne grafiki z epoki zapewne ucieszy każdego miłośnika polskich gór i pogórzy.


Wincenty Pol urodził się w Lublinie 20 kwietnia 1807 r. Dzieciństwo i młodość spędził we Lwowie. Także tam odbył studia filozoficzne. W 1830 r. objął posadę na Uniwersytecie Wileńskim. Za udział w powstaniu listopadowym na Litwie został odznaczony Orderem Virtuti Militari. Ujście swoim talentom literackim dał wydając w 1835 r. w Paryżu swój pierwszy tom poezji zatytułowany „Pieśni Janusza”. Po nim nastąpiły liczne kolejne uznane dzieła literackie, a wśród nich m.in.: „Pieśń o ziemi naszej” czy „Mohort”. Uznany jako literat, bywa dziś często zapomniany jako znakomity krajoznawca, geograf i etnograf, odbywający liczne podróże po Karpatach Wschodnich, Wołyniu, Polesiu, Pokuciu, Podolu, a także Tatrach, Pieninach, Śląsku, Polsce centralnej i Pomorzu. Wśród wielu prac naukowych, oprócz oddawanego właśnie do rąk Czytelników: „Rzutu oka na północne stoki Karpat”, wymienić należy także „Obrazy z życia i natury”, , „Historyczny obszar Polski” czy „Geografię Ziemi Świętej”.Warto pamiętać, że Pol założył w 1849 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim pierwszą w Polsce i drugą w Europie (po Berlinie) katedrę geografii, na której sam wykładał. Zmarł 2 grudnia 1872 r., już jako członek Polskiej Akademii Umiejętności. Jego ciało spoczywa w Krypcie Zasłużonych pod kościołem oo. Paulinów na Skałce.