Geniusze strategii

Lis zna się na wielu rzeczach, za to jeż na jednej, wielkiej rzeczy.
Archiloch z Paros
John Lewis Gaddis, wybitny amerykański historyk, znawca problematyki zimnej wojny, analizuje myśl i działania wielkich strategów z perspektywy sentencji starogreckiego poety, zinterpretowanej przez brytyjskiego filozofa Isaiaha Berlina w słynnym tekście Jeż i lis. Esej o pojmowaniu historii u Tołstoja.
Autor prowadzi czytelnika przez kolejne epoki. W każdym z rozdziałów przedstawia twórców wielkich strategii oraz postacie historyczne, które musiały podejmować strategiczne decyzje: od perskiego króla Kserksesa przez Oktawiana Augusta, Marka Antoniusza, Machiavellego i Elżbietę I po ojców założycieli Stanów Zjednoczonych, króla Jerzego III, Napoleona, Wilsona i Roosevelta. Zastanawia się, kto z nich – jak jeż – był zapatrzony w dalekosiężne cele, a kto podążał ścieżką lisa, zważając na wymogi chwili. Kiedy i czy w ogóle udawało im się skutecznie powiązać cele ze środkami, jakie mieli do dyspozycji, bo tylko pogodzenie w sobie strategii jeża i lisa pozwala odnieść sukces.
Cele żyją bowiem tylko w wyobraźni, mogą być nieskończone: jak tron na księżycu, z którego rozciąga się piękny widok. Środki jednak są nieubłaganie ograniczone: to ludzie na polu walki, okręty na morzu i oddziały, które trzeba zaaprowizować. Jeśli cokolwiek ma się udać, cele i środki muszą ze sobą współgrać. Nigdy jednak nie można traktować ich wymiennie.